Lajme flash
Tërmetet dhe pasojat kolosale/ Njihuni me vendet sizmike dhe tërmetet shkatërrimtare në botë dhe Shqipëri
3 Shkurt 2025, 20:32 / AKTUALITET
Tërmeti është fenomen i cili shkaktohet nga çlirimi i papritur i energjisë së grumbulluar, i cili shkakton krijimin e valëve sizmike (dallgëve sizmike). Në sipërfaqen e tokës, tërmeti shfaqet në dridhjet ose zhvendosjet e tokës (truallit) dhe nganjëherë edhe në krijimin e dallgëve detare, tsunami. Në të gjitha këto raste, tërmeti mund të shkaktojë dëmtime të mëdha njerëzore dhe materiale. Ai matet me ballë. Ballë quhet njësia për të matur tërmetet.
Tërmetet mund të ndodhin si rezultat i veprimit të forcave të natyrës ose të shkaktohen si pasojë e aktivitetit njerëzor. Termi "tërmet" përdoret për çdo ngjarje sizmike që krijon valë sizmike, pavarësisht nëse ato janë me origjinë natyrore apo të shkaktuara si pasojë e aktivitetit njerëzor.
Tërmeti më i gjatë në kohë, në botë, ka ndodhur në ishullin indonezian Sumatra. Ai zgjati plot 10 minuta. Ndërsa tërmeti më i fuqishëm njihet ai në Kili me magnitudë 9,5 ballë të shkallës rihter.
Jo çdo vend në botë është i ndjeshëm ndaj tërmeteve.
Ja vendet më të prekura nga tërmeti në gjithë botën
Kina
Kina përjetoi 157 tërmete nga 1900 deri në 2016, numri më i lartë i tërmeteve të çdo vendi. Shumica e këtyre tërmeteve kanë ndodhur në rajonin jugperëndimor të vendit, ku terreni është shumë malor. Për fat të mirë për Kinën, disa nga provincat më pak të populluara janë të vendosura në këtë rajon. Terreni i thyer dhe klima e ashpër e këtij rajoni nuk janë të favorshme për të mbështetur popullsinë e lartë. Sidoqoftë, për shkak të infrastrukturës së dobët të transportit dhe topografisë së largët malore të jugperëndimit, shpëtimi dhe rikuperimi pas një tërmeti bëhen një detyrë jashtëzakonisht sfiduese, transmeton Scan.
Indonezia
Me 113 tërmete me madhësi të konsiderueshme midis viteve 1900 dhe 2016, Indonezia renditet si vendi i dytë në botë i prirur nga tërmeti. Arsyeja kryesore për frekuencën e lartë të tërmeteve në Indonezi është vendndodhja e saj në Unazën e Zjarrit. Shumica e tërmeteve të botës ndodhin në Unazën e Zjarrit, e cila përfshin një zonë me rreth 40,000 km katror. Lëvizja e pllakave tektonike në zonë, si dhe shpërthimeve vullkanike nëndetëse ose sipërfaqësore, kanë shkaktuar shumë tërmete që kanë prekur Indonezinë ndër shekuj, përcjell albinfo.ch.
Irani
Irani, një vend në Lindjen e Mesme, është vendosur në një zonë me aktivitet të lartë sizmik. Ka përjetuar të paktën 106 tërmete nga viti 1900 deri në vitin 2016. Vendi qëndron aty ku takohen pllakat tektonike euroaziatike dhe arabe. Për më tepër, zona sizmike përfshin pjesën më të madhe të vendit me një sipërfaqe të gjatë 1600 kilometra dhe 400 kilometra të gjerë. Në vend të një kufiri të vetëm të mprehtë të pllakave, Irani ka zona të shumta frakturash që e bëjnë atë më të ndjeshëm ndaj tërmeteve katastrofike.
Turqia
Ashtu si vendet e tjera të listës, Turqia gjithashtu qëndron në majë të njërës prej pikave më aktive sizmike në botë, kufiri i pllakës midis pllakave euroaziatike dhe arabe. Lëvizja e pllakës arabe, nga ana tjetër, është shkaktuar nga formimi dhe përhapja e kores së re përgjatë kreshtave të mesme të Detit të Kuq dhe Gjirit të Adenit, zonë e cila është shumë e ndjeshme ndaj tërmeteve.
Japonia
Ashtu si Indonezia, Japonia është afër Unazës së Zjarrit të Paqësorit që e bën atë shumë të prekshëm nga tërmetet katastrofike. Lëvizja dhe përplasjet e pllakave kontinentale dhe oqeanike në Japoni dhe rreth saj janë përgjegjëse për këto katastrofa. Japonia është në bashkimin e katër pllakave tektonike të ndryshme. Këto janë pllaka e Amerikës së Veriut, pllaka e Paqësorit, pllaka Filipineze dhe pllaka Euroaziatike. Lëvizja dhe zbritja e pllakave të Filipineve dhe Paqësorit nën dy pllaka të tjera shkaktojnë tërmete.
Peruja
Peruja është në ndërfaqen midis pllakave të Amerikës së Jugut dhe Nazca. Lëvizja e të parës mbi këtë të fundit me një shpejtësi prej 77 mm në vit po shkakton tërmetet. Vullkanizmi në malësitë e Perusë dhe formimi i Hendekut Peru – Kili dhe malet e Andeve janë gjithashtu një rezultat i tërmetit për shkak të lëvizjes së këtyre pllakave.
Shtetet e Bashkuara
Një pjesë e bregdetit perëndimor të Shteteve të Bashkuara është në Unazën e Zjarrit të Paqësorin. Tektonika e pllakave është gjithashtu aktive në rajon. Kufiri dinamik i pllakave të Paqësorit dhe Amerikës së Veriut është përgjegjës për shumë tërmete në vend, veçanërisht në Alaska dhe Kaliforni.
Italia
Në Itali, pjesa jugore e vendit është më e ndjeshme ndaj tërmeteve pasi përplasen pllaka Euroaziatike dhe Afrikane në këtë rajon. Gjithashtu shumica e vullkaneve më të rrezikshme të Italisë si Etna, Vesuvius dhe Stromboli ndodhen në këtë rajon.
Vende të tjera që janë shumë të prirur ndaj tërmeteve
Afganistani dhe India janë gjithashtu shumë të prirur ndaj tërmeteve për shkak të veprimit të pllakave tektonike. Pllaka indiane po lëviz vazhdimisht drejt veriut duke u përplasur me pllakën Euroaziatike, që është shkaku kryesor i tërmeteve në nënkontinentin Indian. Greqia dhe Meksika janë gjithashtu të prekshme nga ngjarjet e tërmetit.
Tërmetet më forta
"Tërmeti i Madh i Kilit" është tërmeti më i madh i të gjitha kohërave i matur në shkallën Rihter. Tsunami, i cili arriti një lartësi prej 10 metrash si rezultat i tërmetit, u përhap në një sipërfaqe prej 10 mijë kilometrash dhe arriti në Japoni dhe Filipine. Më shumë se 2,000 njerëz humbën jetën.
Tërmeti me madhësi 9.2 që ndodhi në Alaskë në 1964 u regjistrua si tërmeti i dytë më i rëndë i matur. Ai zgjati 3 minuta, krijoi valë gjigante tsunami me lartësi deri në 10 metra.
Japonia, një nga vendet me më shumë tërmete në botë, u përball me tërmetin më të madh në historinë e saj, në vitin 2011. Valët e forta të tsunamit të shkaktuara nga tërmeti që ndodhi në rajonin Tohoku të Japonisë u ngritën deri në 40.5 metra dhe ishin efektive në një zonë prej 10 kilometrash nga bregu në pjesën e brendshme.
Tërmeti që ndodhi në ishullin indonezian Sumatra në 2004 zgjati rreth 10 minuta dhe është tërmeti më i gjatë i regjistruar në botë. Tërmeti bëri që toka të dridhet deri në 1 cm dhe shkaktoi tërmete të tjerë deri në Alaskë dhe preku 4 vende. Nga kjo fatkeqësi natyrore humbën jetën rreth 230 mijë njerëz ndërsa 1 milion të tjerë mbetën të pastrehë. Kjo konsiderohet si një nga katastrofat natyrore më tragjike në histori.
Madhësia e tërmetit që ndodhi në vitin 1952 në lindje të Rusisë ishte i madhësisë 9 ballë të shkallës rihter. Rajoni i Kamchatka, ku ndodhi tërmeti, ndodhet në skajin verior të "Unazës së Zjarrit të Paqësorit", ku pllakat e tërmetit janë të vendosura midis Australisë, Azisë dhe Amerikës dhe ku aktivitet sizmike të lartë.
Kili përjetoi një tërmet tjetër me madhësi 8.8 ballë, që zgjati 1.5 minuta, në 2010. Tërmeti i mori jetën më shumë se 700 njerëzve.
Ishulli Sumatra, në Indonezinë veriore, u godit nga një tërmet tjetër me madhësi 8.6 ballë në 2005, një vit pas tërmetit të madh në 2004. Tërmeti, i shoqëruar edhe me një cunami gjigant, la pas më shumë se 1300 viktima.
Tërmeti me madhësi 8.8 që preku Ekuadorin dhe Kolumbinë në 1906 vrau më shumë se një mijë njerëz.
Shqipëria
Në histori janë regjistruar tërmete të forta që kanë shkatërruar qindra banesa e kanë marrë qindra jetë njerëzish. Shqipëria bën pjesë në zonën sizmogjene Jonike-Adriatike , rajoni i Shkodrës; Shqipëria perëndimore; zona Korçë-Ohër-Peshkopi, me vija aktive në Lushnje, Elbasan, Dibër dhe Vlorë, Tepelenë-Ersekë.
Alpet e Shqipërisë janë më pak të prekura nga lëkundjet e tërmeteve. Afërsisht, çdo vit në Shqipëri shkaktohen 4-5 tërmete me 6 ballë dhe çdo 25 vjet shkaktohet 1 tërmet me afro 9 ballë, duke e bërë kështu Shqipërinë një rajon me aktivitet të lartë sizmik.
Nga lashtësia njihen si tërmete më të fuqishme ai i Apolonisë në vitin 217 e.s., në Durrës në vitet 334 dhe 506 të erës sonë, si dhe në vitin 1273.
Gjithashtu në kohët e vjetra përmenden dhe tërmetet e Butrintit në vitin 1153 dhe të Krujës në vitin 1617.
Nga studimet e pakta që kanë ardhur deri në ditët tona rezulton se gjatë shekullit te 19-të në Shqipëri janë ndjerë 77 tërmete me mbi 7 ballë.
Cilët janë 10 tërmetet më të fuqishëm në historinë e re të vendit tonë?
Historia nis së paku në vitin 1851…
17 tetor 1851
Rajoni i Beratit goditet nga një tërmet i fuqishëm me pasoja të rënda. Mbi 400 të vdekur dhe shkatërrime të shumta në ndërtesa. Plasaritje të mëdha, rrëshqitje toke dhe pluhur me squfur.
Korrik-gusht 1855
Shkodra ndjen lëkundje të forta që shkaktojnë shkatërrimin e Bushatit, Jubanit, Kozmaçit, Vaut të Dejës dhe fshatra të tjerë në Shkodër, Karme, Dushan, Toplane dhe Bruç. çarje të mëdha në tokë.
22 dhjetor 1919
Leskovik-Konicë ndihet tërmeti 6.1 ballë i shkallës Rihter. Shumë shtëpi të shkatërruara në kufijtë shqiptarë si dhe në fshatrat grekë Isboros, Plavoli, Belthonsi dhe Kapaztiko. I gjithë rajoni i shkatërruar. Nuk ka të dhëna për viktima.
18 dhjetor 1920
Elbasanit i shkatërrohen totalisht 173 shtëpi dhe dhjetëra persona plagosen. Pasojat e tërmetit me epiqendër në Elbasan më së shumti u ndjenë në Peqin ku 14 persona humbën jetën dhe 300 të tjerë u plagosën rëndë.
30 mars 1921
Nuk ka të dhëna për dëme në njerëz, por dhjetëra shtëpi janë shkatërruar në Peshkopi dhe Dibër.
27 gusht 1948
Nën Shkodra preket nga tërmeti 5.5 ballë. Dëmtime serioze të shtratit të lumit Buna dhe në qytetin e Shkodrës. Dëmet më të mëdha raportohen në Trush (1 i vdekur dhe 27 të plagosur). Shkatërrime objektesh ka pasur edhe në Oblike e Barbullush.
1 shtator 1959
Shkatërrime në Lushnjë, Fier, Rrogozhinë, Peqin, Kuçovë dhe Berat. Në total 944 shtëpi të shkatërruara, shkruan Javanës. Kryesisht në Karbunarë të Lushnjës. Dëmtime të mëdha në objekte industriale, shkolla, spitale dhe objektet kulturore. çarje të tokave bujqësore.
30 nëntor 1967
Librazhd-Dibër, 6.6 ballë. Dëme të mëdha në 13 lokalitete dhe 177 fshatra. Së bashku me Maqedoninë e prekur nga tërmet, raportohen 6,336 ndërtesa të shkatërruara. Raportohet për 12 të vdekur dhe 174 të plagosur.
15 prill 1979
Tërmeti 8 ballë godet Shkodrën duke shkaktuar viktima dhe dëmtime të mëdha. Fatkeqësisht 40 persona humbën jetën në Shkodër-Lezhë. U dëmtuan 17 118 shtëpi e objekte social-kulturore.
9 janar 1988
Lëkundje të shpeshta në Tiranë me dëme materiale. Pasojat kryesore në fshatrat Arbanë dhe Petrelë.
Qershor 2019
Lëkundje të forta tërmeti u regjistruan në fshatin Floq të Korcës, ku shumë banesa u kthyen në të pabanueshme, ndërsa u raportua edhe për persona të lënduar.
Tërmeti i 26 nëntorit 2019 në Shqipëri
Tërmeti zgjati të paktën 50 sekonda dhe dridhja u ndje në kryeqytetin e Shqipërisë, Tiranë, si dhe në vende aq larg sa Taranto dhe Beogradi[5] , rreth 370 kilometra në verilindje të epiqendrës. Në total 51 njerëz mbetën të vdekur nga tërmeti dhe mbi 3,000 vetë u plagosën.[1][2] Për nga shkalla e magnitudës ky ishte tërmeti më i madh që ka goditur Shqipërinë në më shumë se dyzet vjet.
/Alfapress.al
Po ndodh...
ide
Shqipëria Madhështore apo Shqipëria e Pazarit Madhështorë!
Nga Ermal Peçi!
Opozita, akoma larg një projekti për rrotacionin e pushtetit
Nga Preç Zogaj
top
receta Alfa
shërbime
- POLICIA129
- POLICIA RRUGORE126
- URGJENCA112
- ZJARRFIKESJA128