FLASH NEWS
Water on the tense border between Kosovo and Serbia, REL: Can Belgrade change the direction of the Iber River?
2024-12-05 12:30:24 / KOSOVA
Although technically possible, changing the direction of the Iber River from Serbia to the detriment of Kosovo would cause a violation of the law and international conventions, experts say.
However, according to them, guarantees are needed for the safety of this flow, as well as alternatives to reduce the heavy dependence on this endangered vein.
The explosion that damaged the Ibër-Lepenc water channel, in the north of Kosovo, for which the Kosovar authorities blamed Serbia, started a discussion about the safety of this vital water supply for the lives of many Kosovars.
The attack could endanger the supply of energy in Kosovo, which is why the Government of Kosovo decided to find alternative solutions for the water supply of thermal power plants.
For the incident of November 29, as a result of which reductions in drinking water for a part of Kosovo are continuing from that day, there were several arrests and raids in the north of the country.
On the other hand, Serbia denied involvement and said that it will also investigate the incident itself.
In a statement after the explosion, the Serbian president, Aleksandër Vučić, even said that since 1985 "there is an idea to change the flow" of the Iber River for the needs of the population in the towns near the lake, which would consequently dry up Ujman, from which is supplied to Kosovo. According to him, this can happen "with a decision of the Serbian Government". However, he added that he himself was against this idea when it was proposed to him, even when he was prime minister, stressing that he did not want "nature to be used for political needs".
According to the spokesperson of the Government of Kosovo, Përparim Kryeziu, "Serbia does not even have the right to use the Ibër River in a way that seriously damages Kosovo, let alone intentionally cause this damage, through changing the course."
According to Kryeziu, Vucic's address, where the idea of changing the course of the river was mentioned, "is also an indication that they are behind the attack in Varraghe of Zubin Potok", in the north inhabited by a majority of Serbs.
"So, instead of diverting the flow of the Ibër, they put explosives in the Ibër-Lepenc canal", says Kryeziu.
The Iber River, about 270 kilometers long, originates in Montenegro, passes through the territory of Serbia, enters Kosovo with a bed length of 82 kilometers and then returns to Serbia.
The Ibri then fills the artificial lake of Ujman, which also lies on the Kosovo-Serbia border, with two-thirds of it on the Kosovo side.
It supplies water to seven municipalities, is used for irrigation and cooling of the thermal power plants in Obiliq, which produce most of the electricity in the country.
Sipas Qeverisë së Kosovës, nëse sulmi në kanalin e Ibër- Lepencit do të arrinte qëllimin e tij “pasojat do të ishin marramendëse” dhe në formë zinxhiri do të shkaktonin mungesë të ujit, të energjisë elektrike, ngrohjes e deri te telekomunikimi.
“Ministrja e Ekonomisë (më 3 dhjetor) ka nënshkruar një vendim me të cilin obligon ‘KEK-un, Ibër-Lepencin dhe Ujësjellësin Prishtina’ të gjejnë zgjidhjen teknike alternative për furnizim të Termocentralit Kosova B me ujë, me qëllim të rritjes së sigurisë së furnizimit me ujë të termocentralit” , thotë për Radion Evropa e Lirë, Përparim Kryeziu.
A e lejon ligji ndërkombëtar ndryshimin e rrjedhës së lumit?
Një nga instrumentet kyç botërore që ka rregulluar çështjen e ujërave ndërkufitare është Konventa e Kombeve të Bashkuara e vitit 1997 “për përdorimin jo navigacional të ujërave ndërkombëtarë”.
Serbia është pjesë e kësaj konvente, ndërsa Kosova jo, meqë ende nuk është anëtare e OKB-së.
Ndër tjerash, Konventa e OKB-së parasheh se për ujërat ndërkufitare duhet të ndiqen “parimet e shfrytëzimit dhe pjesëmarrjes së drejtë dhe të arsyeshme”.
Parime të tjera të konventës janë edhe “obligimi për të mos shkaktuar dëm të rëndësishëm” dhe “obligimi i përgjithshëm për bashkëpunim”.
“Kjo konventë gjithashtu vlen për vendet në konflikt”, thotë për Radion Evropa e Lirë Miguel Borja Bernabé-Crespo, profesor në Departamentin e Gjeografisë në Universitetin e Madridit.
Bernabe-Crespo është edhe president i “Grupit të Mendimit Gjeografik” të Shoqatës Spanjolle të Gjeografisë si dhe redaktor në revistën shkencore “Uji dhe Territori”.
Më 2019, ai kishte publikuar një studim në lidhje me menaxhimin e ujit në Liqenin e Ujmanit, i cili gjendet në zonë të kufirit të kontestuar.
“Problemi kryesor në këtë rast është që kufiri ekziston vetëm nga pikëpamja e Kosovës pasi Serbia nuk e njeh pavarësinë e saj”, thotë Bernabe-Crespo.
“Por, edhe nëse nuk e njeh, (Kosova) përfaqëson një aktor me një qeveri të njohur nga shumë shtete tjera, prandaj komuniteti ndërkombëtar mund të bëjë presion drejt një bashkëpunimi”, shton ai.
Sipas tij, në rast të një vendimi të Qeverisë së Serbisë për ndryshim të rrjedhës së lumit, Konventa e OKB-së obligon arsyetim të fortë për këtë.
“Konventa parasheh që shtetet të njoftojnë njëra-tjetrën për çfarëdo mase që mund t’i afektojë secilin nga shtetet”, thotë ai, duke shtuar se interesat humane si furnizimi me ujë dhe pasojat mjedisore, gjithashtu duhet pasur parasysh në këto raste.
Edhe sipas ekspertit kosovar të ujërave, Avdullah Nishori, një veprim i tillë i Qeverisë së Serbisë do të ishte thuajse i pamundur, madje edhe për shkaqe ekonomike.
“Do të ishte një investim megaloman të provohet të ndërrohet (kahu) i Ibrit”, thotë Nishori, i cili aktualisht është edhe anëtar i bordit të ndërmarrjes Ibër-Lepenci, që e menaxhon ujin e Ibrit dhe Ujmanit në Kosovë.
Sipas Nishorit, megjithatë, Kosova duhet të mendojë për resurse alternative dhe emergjente që shërbejnë për raste si ky i sulmit të fundit, por edhe “fatkeqësive natyrore që rrezikojnë furnizimin me ujë”.
Ai përmend se në të kaluarën janë bërë gabime duke u anashkaluar ide për diga apo akumulime ujore, që do të shërbenin për emergjenca.
Një e tillë ai thekson se ishte propozuar rreth vitit 2016 me një studim fizibiliteti të Bankës Botërore. Ky investim nuk u realizua asnjëherë.
Sipas këtij projekti, diga do të ndërtohej në fshatin Mihaliq të komunës së Vushtrrisë dhe do të mund të siguronte furnizim emergjent disa ditor në rast të ndërprerjes së furnizimit nga kanali për çfarëdo arsye.
“Kanë qenë të parapara rreth 20 milionë euro për përmirësim të infrastrukturës dhe në kuadër të kësaj edhe diga”, tregon Nishori.
Në studimin që e ka parë Radio Evropa e Lirë, ku ishte rekomanduar ndërtimi i kanalit, thuhet se për ndërtimin e tij nuk do të kishte nevojë për shpronësime pasi tokat përreth ishin kryesisht kullosa.
Ndonëse nuk e di me siguri arsyen e anulimit të projektit, sipas Nishorit, ai mund të jetë parë si i panevojshëm në atë kohë.
Menaxhmenti aktual i Ibër-Lepencit dhe ish-zyrtarët e tij, deri më tani, nuk u janë përgjigjur pyetjeve të Radios Evropa e Lirë në lidhje me këtë projekt dhe pse ishte anuluar.
Ish-zyrtarë të kësaj ndërmarrjeje kanë deklaruar në media lokale se “Projekti nuk i ka arsyetuar investimet”.
A ka mundësi Kosova të zhvillojë resurse të reja ujore?
Sipas të dhënave zyrtare, Kosova konsiderohet një vend “me stres ujor” për shkak të kapaciteteve jo të mjaftueshme të furnizimit me ujë.
Në Strategjinë e Kosovës për Ujërat për vitet 2023-2027, thuhet se krahasuar me vendet në rajon si Shqipëria, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi, Serbia, Bosnje e Hercegovina, Kosova ka më së paku resurse ujore për kokë banori.
“Pozita gjeografike është e atillë që shumica e lumenjve ikin nga Kosova ose e përshkojnë shumë pak. Pastaj lumenjtë tanë janë sezonal, gjatë dimrit kur kemi më pak nevojë – ka ujë, por gjatë verës kur kërkesat rriten, mund mos të kemi ujë”, shpjegon Nishori.
Sipas tij, investime në akumulime ujore të reja si zgjidhje afatgjate, marrin kohë dhe kanë kosto.
“Unë nuk jam i prirë të them se ka zgjidhje të shpejta, sepse zakonisht janë të këqija. Dhe nuk ka zgjidhje të lira, ngase duhet ndërtuar një infrastrukturë”, tha ai.
Qeveria e Kosovës thotë për REL-in se ka projekte për ndërtimin e rreth tetë rezervuarëve të rinj të ujit që mund t’i rrisin kapacitetet e furnizimit me ujë për rreth 120 për qind të kapaciteteve aktuale, pa përfshirë Ujmanin.
Ajo nuk bën të ditur kohën kur këto projekte mund të realizohen.
“Këto projekte thelbësore janë pjesë e strategjisë për të përballuar sfidat klimatike, duke përfshirë thatësirën dhe përmbytjet, dhe për të garantuar furnizim të qëndrueshëm me ujë për të gjithë vendin”, thekson Përparim Kryeziu, zëdhënës i Qeverisë.
Some of the reservoirs mentioned, namely the one in the village of Firaje and Shtime, were also foreseen in a project dating back decades.
The infrastructure of the Ibër-Lepenci canal, which began to be built in the 70s in Kosovo, envisioned a consolidated structure to manage the waters of Kosovo's two rivers: Iber and Lepenci.
The Ibri section was completed and is operational, while the Lepenci section, a river in the southeast of the country, was never developed until now.
According to Kosovo's water strategy, this infrastructure would enable a more stable supply for nine other municipalities in the east and south of Kosovo.
The Ibër-Lepenci company told Radio Free Europe that recently a project has been prepared that includes the construction of a weir in Firajë of Shtërpce municipality (central Kosovo) that would be filled by the Lepenc river.
In a second part of the project, according to them, the construction of the dam and the accumulative lake in Shtime "which will also be used for irrigation and energy production" is envisaged.
According to the company, this phase "is much more expensive", although it did not share figures or even the likely duration of the project for either phase.
Nishori says that in the initial project for Ibër-Lepenc, "this structure also had a channel planned to go to the Kosova B thermal power plant to serve as an alternative", but according to him, the investment could be delayed for years.
" Investments in infrastructure and water recycling"
"It's always a good idea to diversify your water supply sources. First, not to depend to a large extent on shared water resources (with Serbia)", says Bernabo-Crespo.
But, according to him, Kosovo also urgently needs to improve the water infrastructure "to avoid water losses"
According to official data, in the water supply systems in Kosovo, there are losses of water on a scale of over 50 percent, which include physical losses (leakage from pipes) or commercial losses (errors in measurement and reading, thefts, etc.).
On the other hand, according to the Spanish professor, another worrying development is climate change that will also "reduce the availability of water due to the more uneven distribution of rainfall".
According to him, it is essential to develop strategies related to other water resources, such as: reducing pollution and improving the quality of underground water and developing water recycling".
"For the cost it has, it is more effective than other new water sources," he says.
The Government spokesman says for REL that the executive has foreseen projects such as the rehabilitation of water supply networks in Gjakovë, Gjilan, Ferizaj and Prizren, worth hundreds of millions of euros and "aim to reduce water losses, improve quality and zonal distribution of supply" ./ REL
Happening now...
The shame of Saliu's revolutionaries in Brussels
Nga Bato Kosova
ideas
top
Alfa recipes
services
- POLICE129
- STREET POLICE126
- AMBULANCE112
- FIREFIGHTER128