Lajme flash
F-35 italianë “përzënë” tre avionët luftarakë rusë në Estoni, si funksionon mbrojtja ajrore e NATO-s dhe kur mund të ndodhë asgjësimi
19 Shtator 2025, 19:20 / BOTA
Tensionet po rriten përsëri në qiellin mbi Baltik. Më 19 shtator, tre avionë luftarakë rusë MiG-31 kaluan hapësirën ajrore estoneze, duke fluturuar mbi zonën Vaindloo për afërsisht dymbëdhjetë minuta.
Kjo shkelje e shkurtër, por e rëndësishme, shkaktoi menjëherë reagimin e NATO-s. F-35 italianë, tashmë të pranishëm në rajonin e Baltikut si pjesë e misionit “Policimi Ajror i Baltikut”, u ngritën në ajër për të kapur avionin. Ky është një operacion standard i NATO-s, i njohur si “ngjitje”: një protokoll mbrojtjeje ajrore që siguron monitorimin dhe mbrojtjen e hapësirës ajrore sovrane aleate, veçanërisht në zona të ndjeshme si ato që kufizohen me Rusinë.
Gjatë manovrës, avionët rusë – me transponderët e tyre të fikur dhe pa kontakt radio – u drejtuan drejt Talinit, kryeqytetit të Estonisë, përpara se të identifikoheshin dhe të shoqëroheshin jashtë zonës. Episodi e solli vëmendjen e publikut përsëri në funksionimin e mbrojtjes ajrore të Aleancës Atlantike dhe aftësitë teknike të avionëve të përfshirë.
Çfarë do të thotë përplasje dhe kur ndodh? Termi “ngjitje” i referohet një ndërhyrjeje të shpejtë ajrore në përgjim. Është një nga procedurat kryesore të sistemit mbrojtës të NATO-s dhe përfshin ngritjen e menjëhershme të një ose më shumë avionëve luftarakë në gatishmëri të përhershme për të identifikuar ose zhvendosur një avion të dyshimtë.
Një ngjitje shkaktohet kur një avion hyn në hapësirën ajrore të një vendi të NATO-s pa një plan fluturimi, me transponderin e tij të fikur ose pa komunikim me kontrollorët e trafikut ajror. Në këto raste, supozohet një kërcënim potencial ose anomali serioze dhe avionët në statusin e Alarmit të Reagimit të Shpejtë (QRA) urdhërohen të ngrihen brenda disa minutash.
Njësitë QRA vendosen në baza strategjike dhe operacionale 24/7. Detyra e tyre është të përgjojnë, identifikojnë dhe – nëse është e nevojshme – të shoqërojnë jashtë perimetrit të hapësirës ajrore çdo avion që nuk përputhet me rregullat ndërkombëtare të navigimit ose shfaq sjellje anormale. Procedura mund të përfshijë gjithashtu sinjale vizuale, sinjale paralajmëruese ose komunikime të drejtpërdrejta radio.
Si funksionon mbrojtja ajrore e NATO-s
Mbrojtja ajrore e Aleancës Atlantike është e strukturuar në nivele të shumëfishta. Linja e parë është mbikëqyrja: radarët tokësorë, stacionet e monitorimit dhe avionët AëACS zbulojnë çdo objekt që kalon ose i afrohet hapësirës ajrore aleate. Informacioni i mbledhur analizohet nga Qendrat e Kontrollit dhe Raportimit (CRC) dhe Qendrat e Operacioneve të Kombinuara Ajrore (CAOC), përgjegjëse për koordinimin e misioneve. Nëse identifikohet një anomali, këto qendra autorizojnë një ngritje në ajër.
Në rastin e shteteve baltike – Estonia, Letonia dhe Lituania – NATO ka zbatuar misionin “Policimi Ajror Baltik” që nga viti 2004, pasi këto kombe nuk kanë një forcë ajrore luftarake të pavarur. Çdo katër muaj, një vend i ndryshëm i NATO-s kontribuon me ushtarë dhe personel. Italia është ndër pjesëmarrësit më aktivë. Pajisja është projektuar të jetë shumë reaktive: përgjimi duhet të ndodhë brenda pak minutash për të parandaluar fluturime të paautorizuara ose provokime kufitare, siç ndodh gjithnjë e më shumë me avionët rusë.
MiG-31 rusë përballë F-35 italianë
Avionët luftarakë të përfshirë në incidentin mbi Estoni janë dy nga avionët luftarakë më të sofistikuar në shërbim aktiv. MiG-31 “Foxhound” i prodhuar në Bashkimin Sovjetik janë interceptorë supersonikë të aftë të arrijnë shpejtësi mbi Mach 2.8. Të projektuar për misione në lartësi të madhe, ata janë të pajisur me radar të përparuar të skanuar elektronikisht (Zaslon) dhe raketa me rreze të gjatë veprimi, siç është Kinzhal hipersonik. Funksioni i tyre është të interceptojnë avionë zbulues ose raketa lundrimi, por ndonjëherë përdoren për të testuar mbrojtjen e NATO-s me manovra provokuese. Kufizimi i tyre kryesor është manovrimi i tyre, i cili është më i ngurtë se ai i avionëve luftarakë të superioritetit ajror të gjeneratës së fundit.
Nga ana tjetër, avionët italianë F-35A Lightning II, avionë luftarakë shumërolësh të gjeneratës së pestë, të pajisur me radar AESA, sisteme sensorësh të integruar, bashkim të dhënash dhe aftësi të fshehjes. Këto karakteristika i bëjnë ato ideale për misione mbikëqyrjeje, identifikimi dhe përgjimi. Për më tepër, falë lidhjes së tyre në rrjet, F-35 mund të ndajnë të dhëna në kohë reale me asetet e tjera të NATO-s, duke siguruar epërsi informacioni gjatë përplasjes. Përgjimi i kryer më 19 shtator tregon efektivitetin operacional të sistemit: avioni italian arriti të identifikojë dhe të sprapsë MiG-31 brenda pak minutash, duke shmangur çdo përshkallëzim.
Cilat janë rregullat e angazhimit të NATO-s në rastet e shkeljeve të trafikut ajror?
Të ashtuquajturat ROE (Rregullat e Angazhimit) rregullojnë të gjithë procedurën. Përgjimi ndjek faza progresive: së pari identifikimi, pastaj përpjekjet për të vendosur kontakt me radio, pastaj avionët luftarakë ngrihen dhe afrohen për kontakt vizual ose manovra sinjalizuese. Nëse avioni nuk përgjigjet, ai sillet pranë dhe shoqërohet. Përdorimi i forcës vdekjeprurëse lejohet vetëm në raste ekstreme, siç janë kërcënimet e menjëhershme ose sjellja armiqësore. Vendimi për të hapur zjarr kërkon autorizim nga autoritetet politike dhe ushtarake, shpesh në nivel kombëtar. Sidoqoftë, përshkallëzimi shmanget, duke i dhënë përparësi tërheqjes së kontrolluar dhe parandalimit.
Në fund të misionit, çdo detaj regjistrohet dhe ndahet midis komandave të Aleancës, për transparencë dhe koordinim të vazhdueshëm. NATO monitoron vazhdimisht aktivitetin ajror pranë kufijve të saj, dhe incidente të ngjashme janë bërë gjithnjë e më të shpeshta.
Po ndodh...
83 mandatet nuk janë imunitet për shokët dhe shoqet e Ramës
Nga Gentian Gaba
ide
top
TRENDING 
shërbime
- POLICIA129
- POLICIA RRUGORE126
- URGJENCA112
- ZJARRFIKESJA128