FLASH NEWS
The unknown story of the great cleric and scholar: Daut Boriçi, leader of the Prizren League for Shkodra and compiler of the Turkish-Albanian dictionary, which is preserved in the Archives of…
2025-12-15 20:21:15 / JETË
Daut Effendi Boriçi was not only a prominent Islamic scholar, but also one of the most prominent patriots of the National Renaissance. He patriotically led the Inter-Provincial Committee of the Prizren League, as well as the Shkodra Branch of the League. Daut Boriçi is known for his dedication to the field of education and upbringing. Daut Boriçi, according to his autobiography, was born in Shkodra on December 20, 1825. He himself notes that his first primary school teacher was Molla Ferhat, who lived in the period 1772-1844. This primary school was located in the Old Bazaar and the eight-year-old Daut attended it together with his brother, Salihi. In the Boriç diaries, there is a poem with realistic notes by hoxha Ferhat, dedicated to the two Boriçi brothers, Daut and Salihi.
According to his father's notes, Dauti, after finishing primary school, spent his childhood with his family. In his autobiography, Dauti notes that in 1839, he began learning Arabic and taking theology lessons from the well-known madrasahs of the Qafë Madrasa, an institution founded by Mehmet Pasha the Elder (Bushatliu).
At the hands of respected teachers such as Salih Efendi the Great, Molla Ahmet Hadri and Molla Sylo Fakja, as well as prominent foreign scholars, a contingent of clerics was prepared who later affirmed themselves, honoring themselves, the institution and the country: Jusuf Tabaku, Mulla Ahmet Kalaja, Hasan Efendi Podgorica, etc., as well as Dauti himself.
Even in 1845 we find him in this madrasa, after which he was appointed imam of the Draçin mosque and from that time he was called Molla Dauti. After two years of service, in 1850 he left for Istanbul and on October 21 he was registered in the Çifte-Bash Kurshun madrasa, one of the madrasas of Sultan Mehmet II. During his studies he had numerous meetings with compatriots, as well as carrying out orders to provide various books from the Ottoman capital to his birthplace. He himself gives us such testimony, when he remembers how in June 1851, he met three times with Mustafa Pasha, who was in Istanbul.
In this young student, the former ruler of Shkodra, at an advanced age and with great life experience, as well as a serious cultural background, found such an interesting and prepared interlocutor that he proposed that he give private language and religious lessons to his son, Riza Bey, at a time when the Ottoman capital was not lacking in distinguished pedagogues.
Thanks to the consideration he gained in the Bushatliu family, when Dauti wanted to return to Shkodra, he was appointed by Riza Bey as the supervisor of the property inherited from his father in Shkodra, with a salary of five liras per month, a good economic help for his large family.
Pasi mbaroi studimet dhe u kthye në vendlindje, filloi karrierën e mësuesisë në shkollën “Rushdije” në Pazar të Vjetër, hapur më 1858. Shkollës “Rushdije” i përgjigjet shkolla e sotme 9-vjeçare që për kohën ishte shkollë e tipit më të përparuar, e ndjekur nga shumë bij të familjeve të qytetit, kryesisht myslimanë, pa përjashtuar edhe familjet e krishtera.
Dëftesat e para, ku ai nënshkruan si kryemësues, i takojnë vitit 1863; një e tillë i është lëshuar nipit të tij, Musa Boriçit. Nënshkrimet e profesorëve, të vendosura në këtë dëftesë, dëshmojnë se në këtë shkollë jepnin mësim emra të tillë, si: Sali Efendiu i Madh, Ahmet Efendi Kalaja, Ahmet Efendi Basha, tre nga myderrizët e afirmuar të vendit (ky komision merrte në provim edhe kandidatët për mësues, që i shtroheshin një konkursi).
Brenda një kohe të shkurtër ai ka arritur të bëjë emër për përgatitjen profesionale dhe rezultatet në përparimin e nxënësve, saqë me shkresën 14 tetor 1863, ai merr lavdërime nga Ministria e Arsimit. Ai u shqua edhe për aftësi në drejtim e organizim, kështu e shohim në rolin e zëvendësdrejtorit të arsimit që me 1858, kur me këtë funksion, me 7 prill në emër të autoriteteve mbajti fjalimin e rastit, kur u hodhën themelet e Katedrales së Madhe në Shkodër, që ishte njëherazi edhe një shprehje solidariteti e tolerance e të gjithë qytetarëve myslimanë, ndaj bashkëqytetarëve të tyre katolikë.
Sipas një shënimi në gazetën “Takvimi Vekajim” (shtypur në Stamboll me 25 shtator 1867) Molla Dauti vazhdonte të ishte kryemësues dhe emri i tij ishte radhitur tashmë në listën e mësuesve më të mirë të prefekturave të ndryshme të shtetit e që kishin fituar tituj nderi. Nga korrespondenca e tij shkollore nxirret, që ai me 1870 ishte inspektor i arsimit fillor për prefekturën e Shkodrës, detyrë që e kishte filluar më 1869. Kësaj detyre ai iu përkushtua me ndërgjegje të lartë, me dëshirën e mirë, që drita e arsimit të përhapej edhe në skajet më të largëta të vendit.
Këtë na e konfirmon edhe propozimi i paraqitur në ministrinë përkatëse për hapje shkollash të reja në nënprefekturat Peqin, Kavajë, Durrës, Krujë, Ulqin, me sensin e kompetentit e të njohësit të mirë të problemit, ndonëse bëhej fjalë për një hapësirë gati sa gjysma e Shqipërisë së sotme, propozimin e shoqëron edhe me sugjerime mbi rrugën e sigurimit të fondeve, si dhe të domosdoshmërisë që lokalet të strukturoheshin sipas kushteve bashkëkohore për institucionet arsimore.
Në sajë të shkallës së lartë të kredibilitetit profesional, ministria ia aprovoi propozimin dhe atij i sugjeroi të përcaktonte numrin e lokaleve të reja, atyre të riparueshmeve dhe shpenzimet e nevojshme, madje i kërkohej edhe çfarë parashikonte për rrogat e mësuesve dhe mënyrën e përgatitjes së kuadrove të reja. Ishte fare normale, kur administrata e vilajetit ia njohu meritat me anë të një shkrese të datës 8.3.1874, sipas së cilës urdhëroheshin që të virtytshmit, Mulla Dautit, t’i jepen të gjitha lehtësitë e nevojshme.
Në një telegram që i dërgon atij Ministria e Arsimit me 4 dhjetor 1879, i kumton se ishte caktuar të shkonte për të kontrolluar disa shkolla fillore në rrethet e Stambollit dhe për të raportuar rreth nevojave të reformimit të tyre. Ky ishte një shkas që ai të mbahej larg veprimtarisë politike të angazhimeve të tij në Lidhjen e Prizrenit.
Duke ia njohur përgatitjet dhe aftësitë, administrata osmane në fillim e caktoi të drejtonte një shkollë vajzash në Stamboll dhe pastaj inspektor shkolle në Anadoll. Larg familjes e mëmëdheut, pas vdekjes së të shoqes dhe hartimi të një peticioni të një përfaqësie nga Shkodra, ai u kthye në vendlindje, duke vazhduar karrierën në arsim. Nga një dokument merret vesh se në vitin 1888, figuronte drejtor arsimi. Në vitin 1892 ai paraqet dokumentet për të dalë në pension, por kjo kërkesë iu realizua vetëm në vitin 1894.
Daut Boriçi si politikan dhe diplomat
Në botimet shqiptare me karakter historik është pranuar mendimi se Daut Boriçi e filloi veprimtarinë politike njëkohësisht me ngjarjet e Lidhjes së Prizrenit, mirëpo studiuesi Hamdi Bushati sjell argumente se Dauti nisi të aktivizohej në problemet politike qysh në vitin 1869. Me 15 qershor 1878, dy ditë pas hapjes së Kongresit të Berlinit u zhvillua një manifestim i fuqishëm në Pazar të Vjetër, në oborrin e bibliotekës, pranë Medresesë dhe në mes një entuziazmi mbarëpopullor u lexua peticioni dërguar Kongresit të Berlinit në shenjë proteste.
Sigurisht, ndër nismëtarët e këtij telegrami ka qenë edhe Daut Boriçi, nënshkrimi i të cilit është ndër të parët e 380 firmëtarëve të këtij memorandumi, që iu dërgua Kongresit më 16 qershor jo vetëm në emër të Shkodrës, por edhe të viseve e qyteteve të Shqipërisë Veriore e të Mesme. Në mes të tjerave theksohej: “…Kombi shqiptar, qoftë mysliman, qoftë katolik, krejt ndryshe për nga raca dhe nga feja nga ato të sllavëve, është i vendosur të mbrojë atdheun kundër çdo copëtimi tokësor…” dhe më tej; ”…lutemi të mbroni tërësinë tonë kombëtare e tokësore e të na kurseni konfliktet shkatërrimtare që do të shpërthejnë…”.
Daut Boriçi ndonëse nëpunës i rangut të lartë në administratën lokale osmane, jo vetëm i bëri ballë çdo presioni, por edhe iu priu të tjerëve duke u vënë në shërbim të çështjes kombëtare. Me datën 11 korrik 1878, u krijua Dega e Shkodrës e Lidhjes së Prizrenit, e quajtur edhe Komiteti Ndërkrahinor, i përbërë prej 20 vetash me në krye Daut Boriçin. Dega e re, e porsakrijuar kaloi nga fjalët në vepër, nga solidarizimi politik me vendimet e Lidhjes, në organizimin e shpejtë të njësive vullnetare të armatosura. Dega lajmëroi qendrën se ishte gati të dërgonte 6000 vullnetarë, për ta shkëputur Tivarin dhe pastaj Podgoricën nga dora e malazezëve, por kjo nuk u realizua.
Krijimi i kontingjentit të “xhandarëve të Degës” për të ruajtur rendin ia rriti asaj autoritetin dhe përgatiti atmosferën për veprime edhe më radikale. Ngjarjet u rrokullisen kundër dëshirave të shqiptarëve, sepse si Tivari, ashtu Podgorica, Zhabjaku, Shpuza kaluan nën sundimin malazez. Fluksit të madh të emigrantëve nga këto treva u desh t’i bënte ballë Shkodra dhe i takonte Komitetit të Lidhjes të organizonte punën, duke aktivizuar komisionet e saj.
Pavarësisht se qytetit iu krijuan probleme të reja social-ekonomike, ato u përballuan në sajë të bujarisë e solidaritetit mbarë-qytetar, si dhe përkushtimit të aktivistëve të Lidhjes, bashkëpunëtorëve të Daut Boriçit, Jusuf Tabakut, Jusuf Sokolit, Selim Çobës, vëllezërve Dragusha etj. Ndërkaq Komiteti e kishte të qartë që duhej luftuar jo vetëm me gjuhën e armëve, por edhe me atë të diplomacisë, prandaj u vendos që me 18 maj 1879, t’u bëhej një promemorie konsujve të huaj që gjendeshin në qytet.
Si në të gjitha dokumentet e nxjerra nga Komiteti Ndërkrahinor, edhe këtë radhë Daut Boriçi nënshkruante i pari dhe patjetër ndërmjet atyre radhëve fekste edhe mendimi i pjekur prej intelektuali, gjykimi i tij i mprehtë prej diplomati dhe ndjenja e zjarrtë prej atdhetari. Dy vjet pasi doli në pension, pikërisht me 2 nëntor 1896, Daut Boriçi ndërroi jetë dhe u varros në varrezat e xhamisë së Luguçesmes.
Daut Boriçi, gjuhëtar dhe autor i teksteve
Një profil i tretë i Daut Boriçit, jo më pak i rëndësishëm, është edhe ai i gjuhëtarit e i krijuesit të teksteve shkollore. Kontributi i tij në lëmin e arsimit nuk u reduktua vetëm në kuadrin e veprimtarisë legale në atë sektor. Ashtu siç thuhet në Historinë e Shqipërisë, “…kleriku patriot mysliman, Daut Boriçi, botoi me 1869, në Stamboll një abetare të gjuhës shqipe, e cila duke përdorur alfabetin arab, përpiqej të fitonte për çështjen kombëtare shtresa e gjerë e popullatës myslimane, pa rënë në sy të censurës”. Pikërisht Daut Boriçi botoi abetaren turqisht-shqip në themel të një alfabeti të hartuar prej tij me shkronja arabe.
Me sa dihet, informacionet e para mbi krijimtarinë e Daut Boriçit, i kemi nga revista “Diturija” e “Lumo Skendos” (viti 1927 dhe 1928) përmes rubrikave “Bibliografia shqipe”, “Letra nga këndonjësit’, mbështetur në informacionet e dy mësuesve shkodranë Sheuqet Muka e Hamdi Bushati.
Rreth botimeve të abetares, si dhe rreth veprave të tjera, Prof. Dr. Jup Kastrati ka dhënë një informacion më të gjerë në “Buletinin për shkëmbimin e eksperiencës”, viti 1954, duke e paraqitur të plotë në veprën e tij “Figura të ndritura të Rilindjes Kombëtare”, ku ai shpjegon për botimin e abetares në vitin 1869 dhe disa ribotime të tjera në vitet 1869 dhe 1881, hartimin e një “Gramatike shqip”, njohuri të përgjithshme mbi emrin, numrin, gjininë, etj. Vepra është e pakryer dhe dorëshkrim.
He also compiled a Turkish-Albanian dictionary, the manuscript of which is preserved in the State Archives. In addition, he left a manuscript of an autobiography and two diaries, one from 1884-1850, the other from 1893-1895. In addition to the works of other authors, the linguistic contribution of this personality was also addressed by researchers Shefik Osmani, Njazi Kazazi, Tomor Osmani, at the scientific symposium on the occasion of the 100th anniversary of the death of Daut Boriç (Shkodër, November 1996). / Memorie.al
Happening now...
America may withdraw from Europe, but not from SPAK
Nga Gentian Gaba
ideas
top
Alfa recipes
TRENDING 
services
- POLICE129
- STREET POLICE126
- AMBULANCE112
- FIREFIGHTER128