Salazar, diktatori i harruar i shekullit 20

2023-02-01 18:59:53 / AKTUALITET ALFA PRESS

Salazar, diktatori i harruar i shekullit 20

 Kur flasim për diktaturat evropiane të shekullit të njëzetë, pothuajse është bërë klishe për t'iu referuar Hitlerit, Musolinit dhe Stalinit. 

Por Evropa Perëndimore ka parë një tjetër diktaturë që, megjithëse nuk ka të njëjtin ndikim si tre diktatorët e përmendur më sipër, ka ndikuar kryesisht në evolucionin e Portugalisë.

I lindur në 1889 në Portugalinë rurale në një familje relativisht të pasur, Antonio de Oliveira Salazar i ri ndoqi seminarin katolik dhe flirtoi me idenë për t'u bashkuar me klerin, por ai ndryshoi mendje kur ndoqi Universitetin e Coimbras. 

Përfshirja e tij në politikë lindi nga konceptet e mbushura fort me katolicizmin, në kontekstin e rrymës antiklerikale të promovuar nga Republika e Parë Portugeze (1910–1926). 

Ai hyri zyrtarisht në politikë në fillim të viteve 1920 në radhët e Partisë Katolike, por në fillim iu përkushtua më shumë karrierës së tij si profesor i drejtësisë.

Salazar ishte kryeministër i Portugalisë nga viti 1932 deri në vitin 1968.

Ai ishte themeluesi i atij që ai e quajti "Shteti i Ri", një regjim autoritar i krahut të djathtë që sundoi vendin deri në vitin 1974.

Regjimi kundërshtoi jo vetëm komunizmin dhe socializmin por edhe liberalizmin. 

"Shteti i Ri" bazohej në parime konservatore, nacionaliste dhe, së fundi, por jo më pak e rëndësishme, klerikale. 

Salazar do të ndërtonte një perandori në Portugali që do të ishte një burim i vërtetë qytetërimi dhe stabiliteti për zotërimet në Afrikë dhe Azi.

Pas grushtit të shtetit të vitit 1926 që i dha fund republikës së parë, ai hyri në qeveri si ministër i financave gjatë regjimit të quajtur Ditadura Nacional (Diktatura Kombëtare), e iniciuar nga Presidenti Carmona në vitin 1928.

Në vitin 1932 ai u bë kryeministër dhe kishte imazhin e një të ndershmi, të një ministri shumë efikas dhe gëzonte mbështetjen si të presidentit ashtu edhe të shumë fraksioneve politike, ndër të cilat konservatorët katolikë ishin më besnikë ndaj tij.

 "Shteti i ri"

Vetë termi i zgjedhur për emrin e regjimit të ri u referohet parimeve bazë të ideologjive totalitare të shekullit të njëzetë. 

Ashtu si fashizmi, nazizmi apo komunizmi, konceptimi i Salazarit bazohej në idenë e ndryshimit total, të ndërtimit të një shteti të ri dhe, në mënyrë implicite, të njeriut të ri, që të promovonte një sërë vlerash të konsideruara absolute.

Në vitin 1933, Salazar prezantoi një Kushtetutë të re që i dha atij fuqi duke e lejuar atë të vendoste një regjim autoritar dhe antiparlamentar. 

Edhe pse i djathtë, regjimi i tij ndryshon nga ai gjerman ose italian për mungesën e lidershipit karizmatik, parimin ekspansionist, strukturën njëpartiake dhe njëfarë moderimi në përdorimin e dhunës.

Një vend shumë të rëndësishëm në teorinë mbi të cilën bazohej Shteti i Ri zinte tradicionalizmi katolik i Salazarit. 

Ata besonin në nevojën për të kontrolluar modernizimin ekonomik të vendit për të mbrojtur vlerat fetare dhe rurale të vendit.

Një nga kritikat e shumta ndaj regjimit të tij është se ai nuk i kushtoi aspak rëndësi arsimit.

Në atë kohë, Portugalia ishte një vend me një nivel shumë të ulët të shkrim-leximit dhe qeveria ndërmori shumë pak hapa për ta përmirësuar atë.

Si në çdo regjim autoritar, një rol të rëndësishëm luajti policia sekrete e quajtur PVDE (Polícia de Vigilância e de Defesa do Estado). 

E themeluar në vitin 1933 sipas modelit gjerman të Gestapos, më vonë u bë PIDE (Polícia Internacional) ishte forca kryesore me të cilën dërgoheshin të burgosurit politikë (komunistë, njerëz të përfshirë në lëvizjet çlirimtare në kolonitë afrikane, etj.).

Marrëdhëniet me Evropën

Pavarësisht ngjashmërive me Rajhun e Tretë, më e madhja prej të cilave ishte përbuzja për komunizmin, marrëdhëniet e Portugalisë me Gjermaninë u dobësuan. 

Si Salazari ashtu edhe publiku portugez nuk i besonin Hitlerit. 

Gjatë luftës, vendi mbeti neutral, por bazuar në një aleancë të vjetër me Anglinë, u detyrua t'i jepte ndihmë Britanisë, kështu që lejoi aleatët të ngrinin baza ushtarake në Azores.

Pas luftës, Portugalia e Salazarit u ftua të nënshkruante Traktatin e Uashingtonit, duke qenë i vetmi anëtar themelues i NATO-s me një regjim jodemokratik. 

Kjo shpjegohet me interesat strategjike të NATO-s që kishin nevojë për Azoret në zotërim të Portugalisë.

Për regjimin e Salazarit, perandoria jashtë shtetit ishte një pjesë integrale e identitetit kombëtar, prandaj edhe ishte kundërshtimi i fortë ndaj dekolonizimit. 

Ky ngurtësi i solli atij shumë kritika nga vendet perëndimore dhe ishte një nga çarjet kryesore në sistemin e Shtetit të Ri.

Megjithatë, vdekja e Salazar në vitin 1968 nuk i dha fund regjimit të tij, i cili vazhdoi deri në vitin 1974 nën Marcelo Caetano, një nga bashkëpunëtorët e tij më besnikë. 

Presioni i fortë ndërkombëtar dhe paqëndrueshmëria e brendshme çuan në kolapsin e Shtetit të Ri, i cili përfundoi në atë që u quajt "Revolucioni i Karafilit"./ Përgatiti Alfapress.al

 
 

Happening now...

ideas

Alfa recipes

services

  • POLICE129
  • STREET POLICE126
  • AMBULANCE112
  • FIREFIGHTER128