FLASH NEWS
“Albania out of the game”: Last in the race for EU funds for science and innovation
2025-07-30 16:01:03 / EKONOMI&SOCIALE
Albania has for years identified the areas with the most potential for the country's development, such as Information and Communication Technology (ICT) or agriculture, where it has gained recognition and cooperation opportunities in European Union programs, such as "Horizon 2020" or "Horizon Europe", however, in an assessment of its benefits, it lags far behind Balkan countries.
Our country has become familiar with EU programs that offer opportunities for the development of young professionals and entrepreneurship, but it still counts a low number of approved initiatives.
"The real benefit from programs like 'Horizon 2020' and 'Horizon Europe' remains limited. Albania has a very low number of projects awarded compared to other Western Balkan countries," stated Dorina Gjipali, lecturer and scientific researcher.
According to the expert, the developments are encouraging and although institutional will is shown to build bridges of cooperation with the European scientific community, the benefits remain minimal.
"Albania has taken several positive steps towards strengthening its inclusion in the European Research and Higher Education Area, marking its inclusion in European university networks and alliances that aim at the internationalization of education, academic exchange and cooperation in research projects," Gjipali explained to Amfora.
"These developments are encouraging and show institutional will to build bridges with the European scientific community," further commented Gjipali, lecturer at "Aleksandër Moisiu" University and member of the Steering Committee of the European University Alliance "STARS EU".
Albania and the untapped potential in EU programs
The European Union has been offering a number of funds and support programs for the Western Balkan countries in the field of scientific research and innovation for years, which are part of efforts to bring these countries closer to the EU and to strengthen cooperation in important areas, such as science, education and technology.
The Horizon Europe program, which started in 2021 and is expected to end in 2027, remains the EU's main research and innovation program, with a budget of over 95 billion euros.
Albania has been a recognized participant in this program since its implementation began in 2021, but with a very low number of projects implemented compared to other Western Balkan countries.
In 2023, our country participated in 15 projects with a funding of around 2 million Euros. On the other hand, Serbia is considered the regional leader in terms of this program and counts over 130 projects, which reach a funding of over 35 million Euros.
Maqedonia e Veriut është përfituese e mbi 50 projekteve, me rreth 10 milionë Euro, ndërsa Mali i Zi dhe Bosnja-Hercegovina kanë më pak projekte se Serbia, por më shumë se Shqipëria në vlerë financimi. Kosova mund të krahasohet me Shqipërinë për sa i përket numërit të projekteve, por me financim edhe më të ulët.
Sipas ekspertëve kjo lidhet me faktin se Shqipëria vazhdon që të ketë mungesë kapacitetesh për tu përfshirë në programe të tilla ndërkombëtare, që lidhet me planifikimin, aplikimin dhe zbatimin e këtyre projekteve.
“Shpesh mungon kapaciteti për të marrë pjesë si koordinator ose partner të barabartë në konsorciume ndërkombëtare”, analizoi Gjipali. Sipas saj kjo mungesë kapacitetesh pasqyron mungesën e përvojës në hartimin dhe menaxhimin e projekteve, por dhe mungesën e infrastrukturës së qëndrueshme kërkimore.
“Kjo pasqyron ende mungesën e përvojës në hartimin dhe menaxhimin e projekteve, por mbi të gjitha mungesën e kapacitetve dhe të një infrastrukture të qëndrueshme kërkimore të njësive mbështetëse brenda universiteteve, siç janë zyrat për transferimin e teknologjisë apo për menaxhimin e pronësisë intelektuale”, shtoi ajo.
Ndërsa referuar shpenzimeve qeveritare për shkencën dhe kërkimin, Shqipëria renditet në vendin e parafundit në Evropë, duke lënë pas vetëm Rumaninë. Referuar të dhënave të Eurostat për vitin 2024, buxheti i alokuar nga qeveria shqiptare për kërkim-zhvillimin ishte 0.19% e Prodhimit të Brendshëm Bruto ose 40.9 milionë euro në vlerë absolute – Dhe nëse do i referohemi vetëm Serbisë në rajonin tonë, treguesi është 0.4% e PBB-së.
Sipas ekspertëve një tjetër sfidë e rëndësishme lidhet me faktin që rezultatet e kërkimit të studiuesve shqiptarë nuk përkthehen në produkte të aplikueshme sepse mungojnë strukturat që ndihmojnë këtë proces – si zyrat për inovacion, inkubatorët e teknologjisë apo platformat për komercializimin e ideve.
“Kjo vjen për shkak të fragmentimit të kërkimit, mungesës së financimit të qëndrueshëm dhe boshllëqeve në politikat e inovacionit”, analizoi Gjipali.
Filli i këputur me projektet e BE-së
Alba Brojka, një tjetër hulumtuese që ka përgatitur një studim për “Qendrën Shkencë dhe Inovacion për Zhvillim (SCiDEV)”, shpjegoi se lidhjet e dobëta midis sektorit privat dhe insitucioneve kërkimore në Shqipëri bëjnë që vendi ynë të përfitojë më pak nga programet e Bashkimit Evropian.
“Në nivel institucional, hulumtimi nxjerr në pah gjithashtu lidhjet e dobëta midis sektorit privat dhe institucioneve kërkimore siç është akademia”, konstatoi Brojka, analiste e politikave digjitale.
Raporti – i përgatitur në kuadër të projektit “Përmirësimi i kërkimit dhe inovacionit të drejtuar nga lëvizshmëria në Ballkanin Perëndimor për rritje ekonomike të qëndrueshme dhe përshtatje me Bashkimin Evropian”, udhëhequr nga ekspertët dhe ekipi i organizatës zbatuese të projektit, “SCiDEV”, si pjesë e iniciativës “Ignita” – theksoi nevojën për reformë strukturore në arsimin e lartë, përmirësimin e infrastrukturës kërkimore, koordinimin më të mirë rajonal dhe ndërkombëtar, si edhe krijimin e programeve të lëvizshmërisë të përshtatura për kontekstin lokal.
Gjithashtu më tej ai rekomandoi rritjen e angazhimit të institucioneve rajonale dhe mbështetjen e diasporës për të nxitur kthimin e njohurive dhe ekspertizës në Shqipëri. Ndërsa të tjera programe ku vendi ynë mund të ishte përfitues me më shumë projekte është Instrumenti për Asistencë të Para-Anëtarësimit (IPA III, 2021–2027).
Ndërsa “European Cooperation in Science and Technology”, i njohur si “COST”, është një program që ofron mbështetje për rrjete bashkëpunimi shkencor, përfshirë mobilitetin e studiuesve dhe organizimin e ngjarjeve shkencore.
Shqipëria është pjesë aktive e “COST” dhe programit të lëvizshmërisë së “POLICY ANSWERS”. Në vitin 2024 studentë shqiptarë dhe studiues postdoktoralë morën pjesë në skemat rajonale të shkëmbimit dy javë deri në dy muaj. Por megjithatë niveli i lëvizshmërisë mbetet i ulët krahasuar me Serbinë dhe Maqedoninë e Veriut, që kanë qasje më të strukturuar dhe grante më të mëdha.
Në krahasim me vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, niveli i përfitimeve financiare, kapacitetet kombëtare dhe ndikimi i projekteve në Shqipëri mbeten më të ulëta.
Ekspertët konfirmojmë se në krahasim me vendet si Serbia, Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut, Shqipëria ndodhet në një pozicion më pak të favorshëm si përfituese e këtyre programeve.
“Këto vende kanë ndërtuar qendra të ekselencës kërkimore, kanë përfituar më shumë projekte evropiane dhe kanë avancuar në krijimin e mekanizmave për transferimin e teknologjisë në ekonomi reale”, analizoi Gjipali për Amforën.
“Universitetet shpesh nuk kanë kapacitete të mjaftueshme për të ndërtuar njësi të qëndrueshme kërkimore me fuqi konkurruese ndërkombëtare. Po ashtu, mungojnë strukturat që mund të lidhin kërkimin akademik me industrinë apo shërbimet publike”, shtoi ajo.
Përftimi nga këto programe nga ana tjetër do të sillte bashkëpunim ndërinstitucional mes shumë akrorësh dhe politikash, me qëllimin mbajtjen e studiuesve të rinj në vendin tonë.
“Për të kaluar nga një ‘treg i lirë pune’ në një treg që ofron mundësi kuptimplote për studiues/profesionistë të kualifikuar, ekspertët mbështesin bashkëpunimin ndërdisiplinor dhe ndërsektorial midis politikave dhe aktorëve”, analizoi studiuesja Alba Brojka.
According to experts, investments in research and innovation ecosystems are necessary to build a knowledge-based economy and to modernize key sectors for the country's development, such as energy, health, digital technology or justice./ Erjola Azizolli, Amfora.al
Happening now...
America may withdraw from Europe, but not from SPAK
Nga Gentian Gaba
ideas
top
Alfa recipes
TRENDING 
services
- POLICE129
- STREET POLICE126
- AMBULANCE112
- FIREFIGHTER128