Shqip
Play with Crossword
FLASH NEWS

Noli's letter to the American chief diplomat: There is no better guarantee for Albanians than the official recognition of a government in exile, led by King Zog...

2025-04-24 08:50:59 / JETË ALFA PRESS

Noli's letter to the American chief diplomat: There is no better guarantee

One of the best connoisseurs of the historical activity of "Vatra", who served in its fold for 60 years, wrote nearly 40 years ago: "Black Friday, April 7, 1939, found the Vatras badly divided: with two 'Vatra' and two 'Diëlle'!

After Albania was invaded by the Italian army and lost its national freedom, the two 'Heartlands' were immediately united and became one 'Heartland' again with one 'Sun'. At that time, there was great hope for the unification of all patriotic Albanians of America around the 'Heartland', but in vain.

The 1940 Assembly elected Faik Konica as chairman of 'Vatra', who, after the occupation of Albania by Italy, was officially notified by high government authorities that his duty as Albania's minister in Washington had been terminated.

For reasons that are not well understood, 'Dielli', the organ of 'Vatra', published harsh criticisms against King Zog, who was a refugee in London with the entire Royal Family. This pleased the enemies and disappointed many 'Vatra' and good Albanians". (Refat Gurazezi: "Atdheu", p. 3, August 1968, New York).

After Noli's farewell with the famous eulogy in front of his corpse (Faik Konica) and the escort to his final resting place, "Vatra"'s efforts to protect national interests continue on the same political platform.

DIPLOMATIC ACTIVITIES OF AN AMBASSADOR WITHOUT CREDENTIALS

On January 15, 1943, a month after the death of Faik Konica, the Leader of the Albanian Orthodox Church in America, who was also the Honorary President of “Vatra”, Bishop Noli sent the new ambassador to Washington. This ambassador without a state and without a government, the former Prime Minister of Albania, provided this historical credential:

Albanian Orthodox Church in America

“The bearer of this letter, Mr. Petro Kolonja, 37 Marland Road, Worcester, Mass., and 1530 Sixteenth Street, Washington, D.C., has been appointed by His Majesty King Zog of Albania, as His representative in Washington, to replace the late Faik Konica, former Minister Plenipotentiary of Albania to the United States of America, entrusted with the special mission of securing the official recognition of the Albanian government in exile by the United Nations. Any support given to Mr. Kolonja will be highly appreciated by the entire Albanian people.”

King Zog's representative settled in Washington, in the same apartment where the late Konica lived and worked for years. At first, he found the full support of the secretary of the former Albanian Legation Minister, Mrs. Charlotte Graham. Kolonja writes in some unpublished memoirs:

“Zonja Graham më ndihmoi shumë, më siguroi apartamentin, më dorëzoi librin e Konicës me telefona e adresa dhe makinën e tij të shkrimit. Ajo më solli edhe disa orendi shtëpiake, të cilat më hynë në përdorim edhe pasi solla në Washington time shoqe me fëmijë”.

Një javë pas arritjes në Washington, Kolonja njoftoi 24 ambasada të huaja, me këtë shkresë:

“Shkëlqesi, kam nderin t’ju njoftoj se jam emëruar Përfaqësues i Mbretit Zog të Shqipërisë në Washington, për të zëvendësuar të ndjerin Faik Konica, ish-ministër Fuqiplotë i Shqipërisë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Në këtë kapacitet do t’ju isha shumë mirënjohës nëse me jepni një intervistë në kohën tuaj më të përshtatshme. Në këtë mënyrë do t’ju shprehja falënderimet dhe respektin tim në person”.

Përfaqësues i Mbretit Zog në Washington

Shtëpisë së Bardhë, Ministrisë së Jashtme, Ministrisë së Luftës dhe zyrave të tjera kompetente amerikane, Kolonja u dërgoi letra me përmbajtje të ndryshme. Në secilën letër vuri në dukje deklaratën e ministrit Hull të 10 dhjetorit 1942, kërkoi njohjen e tërësisë territoriale të Shqipërisë dhe të qeverisë shqiptare në mërgim nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Ambasadorit turk, Kolonja i dërgoi një letër të veçantë falënderimi për denoncimin që shteti turk i bëri Italisë me rastin pushtimit të Shqipërisë. Një letër të tillë i dërgoi edhe ambasadorit egjiptian në Washington.

Ndërkaq, ambasadorit britanik i shkroi një letër të përzemërt, në të cilën thekson miqësinë e vjetër anglo-shqiptare dhe përkrahjen e Britanisë së Madhe, dhënë Shqipërisë në kohë të vështira. Në letër shpreh shqetësimin rreth deklaratës së ministrit Eden, dhe kërkon që qeveria britanike të njohë sa më parë integritetin tokësor të Shqipërisë. Ai shkruan:

“Shqiptarët janë tepër të shqetësuar nga deklarata e ministrit të jashtëm britanik, i cili lë hapur diskutimin e kufijve të Shqipërisë, të cilët janë vendosur nga një komision ndërkombëtar”.

Hapat e parë diplomatikë Kolonja i bëri në bazë të udhëzimeve të Nolit dhe të reagimit të tij ndaj deklaratës së ministrit britanik. Një muaj më parë Noli i kishte dërguar ministrit të Jashtëm amerikan këtë letër:

“Është tepër poshtërim për një Peshkop të besimit në fenë e Krishtit, kur mendon se vendet tona të mëdha të krishtera demokratike, luajnë çdo lloj dredhie politike për të kënaqur agresorin italian, ndërsa ato dy shtete të guximshme muhamedane (fjala është për Turqinë dhe Egjiptin, I.L.) nuk përfillën Musolinin në kulmin e fuqisë së tij, ndaj të drejtave të shkelura të popullit të vogël shqiptar. Më vjen keq që vendet tona të mëdha të krishtera, nuk tregojnë guximin e duhur moral të krishtërimit.

Besoj se nuk ka garanci më të mirë që mund t’u jepet shqiptarëve se sa njohja zyrtare e një qeverie shqiptare në mërgim nën drejtimin e Mbretit Zog dhe siguria e tërësisë tokësore të Shqipërisë brenda Lidhjes së Kombeve të Bashkuara. Një garantim i till është i domosdoshëm për të eliminuar dyshimet e ngritura nga z. Eden në deklaratën e tij në Dhomën e Komunave, në të cilën thuhet qartë se në Konferencën e Paqes duhet diskutuar çështja e copëtimit të Shqipërisë midis fqinjëve të saj, grekëve dhe jugosllavëve”.

28 Nëntori 1943, shënon një demonstrim serioz amerikan në mbrojtjen e tërësisë territoriale të Shqipërisë. Shoqata “Miqtë Amerikanë të Shqipërisë”, shtroi një darkë përkujtimore për 31-vjetorin e Shpalljes të Pavarësisë Shqiptare, në të cilën merrnin pjesë afër 120 veta. Në darkë ishin disa ish-diplomatë, katër-pesë senatorë e deputetë dhe dy zyrtarë të Ministrisë së Jashtme dhe të ushtrisë amerikane. Megjithëse këta të fundit ‘nuk merrnin pjesë në emër të qeverisë’, lenin të kuptohej se mbrojtja e tërësisë territoriale të Shqipërisë, nuk ishte temë tabu në diplomacinë amerikane.

Kryetari i Shoqatës, ish- ambasadori i Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Shqipëri, Charls C. Hart, hapi mbledhjen me këto fjalë: “Jemi mbledhur këtu për të demonstruar publikisht miqësinë tonë ndaj Shqipërisë dhe popullit të shumëvuajtur shqiptar. Mbretin e Shqiptarëve dhe ish Kryeministrin e Shqipërisë (fjala është për Nolin, I.L.), me të cilët fola në telefon, i urova në emrin tonë për 28 Nëntorin, duke shprehur bindjen e plotë se së shpejti, populli shqiptar do të kremtojë Festën Flamurit të vet në një Shqipëri të lirë, të pavarur dhe me kufijtë shtetëror të paprekur nga askush”.

Të nesërmen, Kolonja i shkroi Nolit me entuziazëm rreth fjalimeve të mbajtura në darkën e shtruar nga “Miqtë Amerikanë të Shqipërisë”. Ai citoi në letër edhe disa folës të tjerë të cilët përkitën në veçanti mbrojtjen e tërësisë territoriale të Shqipërisë.

Më 1943, thellohen intrigat politike midis organizatës “Shqipëria Lirë” dhe Federatës “Vatra”. Grupi shqiptar në Londër dhe Kostë Çekrezi, kërkojnë heqjen dorë nga formimi i qeverisë nën drejtimin e Mbretit Zog. Në vend të qeverisë, ata propozojnë krijimin e një Komiteti. Sipas mendimit të tyre, vetëm rreth një Komiteti mund të realizohej Fronti i Përbashkët dhe bashkimi i shqiptarëve në mërgim.

Ky propozim i kundërshtuar nga “Vatra”, vë Çekrezin në lëvizje. Ai zhvillon një mbledhje të organizatës së tij në Detroit dhe menjëherë deklaron në gazetën “Liria” se “protokolli i bashkimit u nënshkrua në Detroit”, pasi në mbledhje merrnin pjesë edhe dy degë të “Vatrës”. Përfaqësuesi i një dege të “Vatrës”, në atë mbledhje, Refat Gurrazezi, pendohet dhe i telefonon Nolit në Boston.

Gurazezi shkruan për reagimin e Nolit: “Nga zëri i tij m’u dukë, mjaftë i dëshpëruar dhe kish të drejtë. Më mbajti lartë nga një gjysëm ore në telefon, dhe para se të me thosh ‘natën e mirë’ më tha këtë: ‘Thuaju atyre shokëve të Detroitit, se sido që të bëhet, qoftë monarki, qoftë republikë ose komunizëm, s’ka vend për Çekrezin në Shqipëri”! (R. Gurazezi “Atdheu”, 3 gusht, 1868).

“Vatra” mbajti qëndrim të palëkundur politik deri në shtator të vitit 1944, kur themelohet në Shqipëri qeveria e dal nga Fronti Nacionalçlirimtar. Kolonja vazhdoi veprimtarinë e tij intensive gjithnjë në kontakt me Nolin dhe me ministrin e Oborrit Mbretëror në Londër. Shkroi, përktheu, ndoqi me vëmendje dredhitë politike greke e jugosllave dhe raportoi e reagoi menjëherë ndaj tyre.

Ambasadori atdhetar, i pa kredenciale, i ngarkuar me mision të veçantë nga “Vatra”, Noli dhe Mbreti, shkarkohet nga detyra me këtë telegram: “Siç është njoftuar me kohë çlirimi i atdheut sjell në përfundim misionin tuaj. Ju falem nderit, Sotir Martini, Londër 22 shkurt 1945, ora një e mëngjesit.”

Ish përfaqësuesi i Mbretit, i tërhequr në heshtje nga “Varta”, për vite me radhë, vazhdoi fushatën politike kundër regjimit komunist në Shqipëri. Ai banoi në Washington deri në fund të vitit 1956.

Përfundimisht: Qeveria shqiptare në mërgim, bashkimi i shqiptarëve të Amerikës rreth Federatës “Vatra” dhe Fronti i Përbashkët, për të cilët u bë aq shumë fjalë, nuk u realizuan kurrë. Konica dhe Noli gjatë pushtimit të Shqipërisë bënë përpjekje të gjithanshme për sigurimin e tërësisë territoriale të Shqipërisë dhe përfshirjen e saj në aleancën e luftës antifashiste.

Ata ndikuan thellë në diplomacinë amerikane për realizimin e qëllimeve të tyre kombëtare. Përfaqësuesi i Mbretit Zog në Washington, Petro Kolonja, gjatë atyre viteve të mjegullta, u tregua diplomat i shkathtë. Me ndërgjegjen e tij atdhetare, ruajti balancat politike shqiptare në mërgim, përcolli me vëmendje çdo veprimtari politike ndërkombëtare dhe njoftoi menjëherë Mbretin Zog në Londër dhe Peshkop Nolin në Boston. Udhëzimet e atyre që e vunë në krye të detyrës i zbatoi me përpikëri dhe ndershmëri të pashoqe.

Analistë jugosllavë pohojnë se deklarata e Ministrisë Jashtme Britanike (1942), në të cilën lihej hapur diskutimi për copëtimin e Shqipërisë në Jug, ndikoi thellë në përforcimin e pozitës së komunistëve jugosllavë te komunistët shqiptarë. Për këtë nuk duhet të çuditemi, po të shikojmë me vëmendje përkrahjen politike dhe ushtarake që i dha qeveria britanike Partisë Komuniste të Jugosllavisë dhe Mareshalit Tito, gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Qëndrimi i qeverisë amerikane ndaj tërësisë territoriale të Shqipërisë, ndryshoi rrënjësisht nga qëndrimi britanik. Megjithëse për shqiptarët nuk ishte një qëndrim i qartë, sjellja e urtë e qeverisë amerikane me grekët dhe vënia në heshtje e pretendimeve të tyre ekspansioniste linte të kuptohej drejtpërsëdrejti, se politika zyrtare e Washingtonit ishte kundër copëtimit të Shqipërisë.

The “American Friends of Albania” Association made an excellent challenge to Greek lobbying. The President of the Association, Ch. Hart, was a friend and staunch defender of the high national interests of the Albanian people. The American government constantly consulted with him on Albanian issues. During the war, Mr. Hart maintained close ties with the “Heartland”.

"It is no exaggeration to conclude that during World War II, "Vatra" was the only Albanian organization, the only Albanian group that was politically oriented." (Prof. Beqir Meta: "Vatra's" Contribution to the Albanian Question, "Dielli", January-March, 2003). The credit for this politically oriented direction goes to Faik Konica, Fan Noli, Petro Kolonja and the American friends of Albania./ Memorie.al

Happening now...

Want to read more news

ideas

top

Alfa recipes

TRENDING

services

  • POLICE129
  • STREET POLICE126
  • AMBULANCE112
  • FIREFIGHTER128