FLASH NEWS
A difficult story in communism/ After the court session, the crowd attacked the prisoners' van and beat the defendant, while Musine Kokalari...
2025-12-21 15:22:35 / JETË
I had an image of her in the courtroom that stuck out in my mind – graceful, elegant, with long chestnut hair, flowing over her shoulders. Taken in tragic moments, the photo radiated courage, defiance, determination, wisdom, intelligence! I had also heard about Musine Kokalari [1917 – 1983] from my father, who had known her in Tirana, I remember in the “Lumo Skëndo” bookstore, one of the intellectual centers of the time. I had just gone through a period of ordeal in the villages of Gjirokastra where, in a clash with the dictatorship, I found myself immersed in the area of that culture, tradition and language of our precious South, when in Tirana I came across the charming “Sic më tiçë Nënua Plakë“.
I came across the book in my grandfather's rich library, who surprisingly had bought 3 copies. I devoured it and reread it several times, drifting into the strange world of mythical Gjirokastra, where Musineja accompanied you with gentleness and elegance, through her gilded, fresh and lucid language and style, into the world where Kadare would later unfold his literary masterpieces.
The punishment of a woman, her exile, the solitude imposed by the dictatorship, the end of Musine Kokalari in Mirdita – all of these conveyed only pain, along with the question “why?” The re-encounter with Musine took place through a document from the archives of the US State Department. As in a tragic black and white film, conceived in the text, Kokalari reappeared in her afterlife (posterity), always defiant, graceful, with flowing, chestnut-colored hair, but now transformed into an object of violence.
On the afternoon of June 27, 1946, a telegram arrives in Washington from the American Legation in Tirana. The author is the chief of mission Jacobs. The document is only one page long. The subject was the court hearing of the previous day in Tirana. The American and British missions were concerned about the mention of their connections with the accused. The text at the end becomes chilling:
Yesterday, after the court session, the crowd attacked the prisoners' van and severely beat the defendant. Kokalari, one of the two accused women, had most of her hair pulled out. The guards were making fun of her...!
The world had just emerged from World War II. It was the threshold of the Cold War. Albania was at a crossroads. The Communists had no intention of relinquishing power. In addition to their orientation towards Yugoslavia and the Soviet Union, they also sought to establish diplomatic relations with the United States and Great Britain.
This step would increase the legitimacy of the regime, but perhaps it was also a kind of original approach to "neutrality", an inherent principle since the beginning of the Albanian state.
Misioni diplomati amerikan ishte ngarkuar të vëzhgonte zhvillimet në vend dhe të rekomandonte njohjen ose jo. Mirëpo misioni britanik në Tiranë ende nuk kishte diplomatë të mirëfilltë. Interesat e qeverisë së Madhërisë së Saj i përfaqësonte Misioni Ushtarak Britanik [BMM].
Mungesa e kredencialeve demokratike të komunistëve të Tiranës, fushata e terrorit dhe e spastrimeve, ishin shkak serioz për mosnjohjen. Mirëpo SHBA-ës ishin realisht më afër njohjes diplomatike, ku kusht kryesor ishte vijimësia e traktateve dypalëshe të lidhura me Shqipërinë e Mbretit Zog.
Kurse me britanikët puna ishte mjaft më e ngatërruar. Komunistët shqiptarë shihnin me dyshim çdo hap që vinte nga Londra ose përfaqësuesit e saj në Tiranë. Në raportet me ta rëndonin ngarkesa politike dhe emocionale, që nuk mund të injoroheshin. Mosbesimi kishte lindur qysh gjatë viteve të Luftës në male, kur, edhe në rrafsh personal, në sjelljen e britanikëve jo rrallë vërehej njëfarë përçmimi në raport me vendasit.
Ndërhyrja britanike në Greqi në përfundim të Luftës, mbështetja për mbretin Jorgo e forcat ekstreme të djathta, madje me të kaluar kolaboracioniste, shihej me shqetësim nga udhëheqësit komunistë të Tiranës.
Tragjedia çame, e konsumuar pikërisht dy vjet më parë, refuzimi i qeverisë greke ndaj kërkesës së UNRRA-s për kthimin në Çamëri të refugjatëve çamë të strehuar përkohësisht në Shqipëri, tensioni ushtarak në kufirin tokësor e detar, si dhe incidentet në pritje në Kanalin e Korfuzit, përbënin sfondin aspak të qetë apo paqtues të rrethanave të zhvillimit të gjykimit.
Por rrethana kryesore rënduese ishte animi i Londrës në favor të Athinës lidhur me pretendimet absurde greke për aneksimin e Jugut të Shqipërisë. Efektet e këtyre përplasjeve gjeopolitike objektivisht nuk mund të mos ndikonin edhe brenda sallës së gjyqit.
Luftëtarë të një kauze të drejtë për Shqipëri demokratike, të akuzuarit ishin bërë pa dashur viktima të lojërave e përplasjeve që, shpesh, nuk kishin lidhje me idealet e tyre të pastërta demokratike.
Qëndresa
Vrasja e dy vëllezërve të Shkrimtares, Muntaz e Vesim Kokalarit, më 12 nëntor 1944, në prag të çlirimit të Tiranës, ishte një ndër goditjet më të ashpra në jetën e saj. Vëllezërit Kokalari nuk ishin të armatosur, nuk përbënin kurrfarë kërcënimi për ndërluftuesit. Krimi i pastër terrorist, i konsumuar “në zjarrin e luftës”, ishte në thelb një akt paburrërie.
Brenda muajit nëntor 1944, Musineja u arrestua dhe u lirua edhe dy herë të tjera. Në muajt e parë të Çlirimit, ajo e dinte mirë se ishte në tehun e shpatës, dhe prandaj punonte në Librarinë ‘Venus’ në Tiranë, duke u treguar kurdoherë e kujdesshme.
Në fillim të nëntorit Musinenë e viziton në dyqan Shaban Balla, ish-student në Institutin Bujqësor Shqiptaro-Amerikan në Kavajë dhe shofer pranë BMM-së. Fillimisht Musineja qëndroi e rezervuar dhe nuk i zuri besë. Më pas me të u takuan edhe Osman Kazazi, Sami Qeribashi, Suat Asllani e Xhemal Ferko.
Ishin përpjekjet shumëplanëshe të Bashkimit Demokrat Shqiptar. Mirëpo shkrimtaren e tërhiqte vetëm një qëllim: të shtyheshin zgjedhjet dhe të mundësohej pjesëmarrja në to e Partisë Social-Demokrate. Pak ditë më vonë grupi u mblodh në takim në shtëpinë e Ali Kavajës, edhe ky ish-nxënës i Shkollës së Kavajës.
Me propozim të Musinesë u ra dakord për përpilimin e një Shënimi, apo Note, e cila do t’u dërgohej Aleatëve. Qëndrimi i Musinesë kishte mbizotëruar: kërkohej mbështetje që të shtyheshin zgjedhjet dhe të mundësohej pjesëmarrja e partive të tjera. Shënimin e përpiloi dhe shkruajti Musineja, me dorën e vet. Shaban Balla i dorëzoi një kopje misionit britanik dhe atij amerikan.
Shkrimtarja u arrestua përfundimisht me 23 janar 1946. Një nga një ishin arrestuar edhe 36 persona të tjerë. Gjykimi kundër 37 të akuzuarve të organizatës “Bashkimi Demokrat” filloi me 18 qershor 1946. Akuza ishte komplot për përmbysjen e qeverisë, sabotazh, spiunazh, dhe përgatitjen e atentateve kundër udhëheqësve të vendit.
Sipas Musinesë, thelbi apo zanafilla e akuzës ishte Nota, apo Shënimi, përpiluar nga Shkrimtarja. Do të deklaronte Musine Kokalari në gjyq: “Janë tridhjetë e gjashtë veta të akuzuar këtu, në këtë gjyq. Katër grupe, tre prej të cilëve kanë vetëm një gjë të përbashkët – Një Shënim të nisur Aleatëve për të shtyrë zgjedhjet në mënyrë që një koalicion demokratik të merrte pjesë në to. Nuk ka pasur asnjë synim për rrëzim të qeverisë. Ishte thjesht për të patur zgjedhje demokratike”.
Në seancat e gjyqit doli më se qartë se 17 persona të akuzuar kishin patur kontakte të niveleve e dendurive të ndryshme me BMM-në. Emrat e përmendur ishin: Suad Asllani, Shaban Balla, Shefqet Beja, Profi Çoka, Qenan Dibra, Koço Dilo, Ali Jonuzi, Musine Kokalari, Gjergj Kokoshi, Jani Konomi, Professor Lozzi, Abdyl Muça, Anastas Llazar Papapostoli (Larry Post), Sami Qeribashi, Hasan Reçi, Selaudin Toto, dhe Kristo Xhunga. Pikërisht ato ditë, Jacobs do t’i telegrafonte nga Tirana Departamentit të Shtetit:
“Larry Post dëshmoi se kishte qenë i lidhur me opozitën qysh në maj të vitit të kaluar dhe kishte vepruar si ndërlidhës midis misioneve amerikane dhe britanike”. Telegrami përmend edhe lidhjet, të deklaruara në gjyq, midis të akuzuarve dhe oficerëve britanikë, Palmer, Smith e Hodgson. Ndërhyrja e oficerëve anglezë ishte, natyrisht, shkelje e marrëveshjes së pranimit, si dhe e praktikës zakonore në marrëdhëniet ndërkombëtare.
Kurse qëndrimi i Musinesë gjatë hetimeve dhe në gjyq ishte heroik. “Jam për kulturë demokratike. Jam dishepull e Sami Frashërit. Nuk jam komuniste”, u shpreh ajo gjatë hetuesisë. Musineja u mbrojt vetë, por nuk u lejua ta mbaronte fjalën e vet, akt i papranueshëm nën çdo standard, dhe pra krejt i pashembullt. Në fund ajo nuk kërkoi mëshirë, por vetëm drejtësi.
I qetë dhe i sigurtë në Londër…
While the trial was taking place in Tirana, the former Acting Head of the BMM in Tirana, Major Arnot, would report to the Foreign Office on 30 June as follows: “The statements made in the trials in Albania are, in a sense, true. They represent, without any doubt, the implications which the accused Albanians have drawn from my comments…!
I expect many more things to come to light about my contacts with the other defendants – Kokoshi, Asllani, Shaban Balla, Musine Kokalari, Larry Posti, and perhaps even Professor Lozzi, among others….I am very happy that I left and am no longer in Albania…”!
Well, Major Arnot was safe and sound in London, but the Albanian idealists remained there, in Albania. Without wishing to imply any responsibility on the part of the BMM, on this 102nd anniversary of Musine Kokalari's birth, we can say that she and the other co-accused proved to the utmost not only the violence of the communist dictatorship, but also the excesses, call them stubborn or "naive", of the British officers.
Lazar Papapostoli's testimony at the trial, that in May 1945 he had contacted the opposition and served as a point of contact with the American and British missions, raises legitimate questions even in light of the subsequent course of events. As we said, in November 1945 the famous Note or Note of Musine et al. was compiled, which was sent to the British and American missions. But what was their position?
Years later, Musineja would express her deep disappointment with the stance of the Anglo-American Allies. She would write from Rrëshen: “The Allies did not interfere with the government at all. They were silent. This was a very good opportunity to show that they wanted multi-party elections. And yet, they did nothing. Why? Maybe they did not want us to be arrested, since our names would be revealed.
Their reaction was still wrong. One by one, we were all arrested, and no one was left standing to support the idea of postponing the elections so that we could participate in them. Now we were accused of something much more serious: conspiracy to overthrow the government.
"If they had been completely honest, the English and Americans would have had no problem declaring that democratic parties were not being allowed to participate in the elections. They had a document as proof of our existence, and the elections were not democratic because other parties did not participate."
This enigma tormented Musinena for her entire life. She never managed to unravel the mystery of the great silence of the great Allies that summer and autumn of 1945. However, from the heights of today, a declassified document from the American archives, Jacobs' telegram sent to the Secretary of State, helps us. / Memorie.al / By Agron Alibali
Happening now...
The New Republic that Basha proclaimed 10 years ago is coming!
Nga Erion Delvina
ideas
US and Trump sign sanctions against Rama and Berisha
Nga Ermal Peçi
"Preliminary sentence for Belinda Balluku", response to Baton Haxhiu
Nga Blendi Kajsiu
Teatri që fsheh prapaskenën
Nga Patrik Sadikaj
top
TRENDING 
services
- POLICE129
- STREET POLICE126
- AMBULANCE112
- FIREFIGHTER128