FLASH NEWS
"When the Rubikut camp security operative, Sabri Meta, asked my friend, Rremë Xhakoni; what about Urani, do you have these conversations, I immediately intervened and told him that..."
2025-07-14 08:53:53 / JETË
Nazism lasted 12 years, while Stalinism lasted twice as long. In addition to many common characteristics, there are many differences between them. The hypocrisy and demagogy of Stalinism was of a more subtle nature, which was not based on a program that was openly barbaric, like Hitler's, but on a socialist, progressive, scientific and popular ideology, in the eyes of the workers; an ideology that was like a convenient and comfortable curtain to lie to the working class, to lull the sharpness of intellectuals and rivals in the struggle for power.
You can also read
“In Mete Braho's house, 20 women, children and men were burned alive, at Haxhi Latifi's, Haxhi Culani's daughters were dishonored, and Hava Ajshe and Nazo Arapi…”/ Memorandum sent to the UN in 1947
“In Filat, 47 men, women and children were massacred, in Spathar, 157 were disappeared, and all the young women and girls were dishonored by the criminals of Zerva…” ! / The tragic history of Chameria, from the Greek massacres!
One of the consequences of this peculiarity of Stalinism is that the entire Soviet people, its best, capable, hardworking and honest representatives, suffered the most terrible blow. At least 10-15 million Soviets lost their lives in the torture chambers of the KGB, martyred or executed, as well as in the gulag camps and others like them, camps where it was forbidden to correspond (in fact, they were prototypes of the Nazi death camps); in the mines in the ice of Norilsk and Vorkuta, where people died from cold, hunger, from crushing work in countless construction sites, in the exploitation of forests, in the opening of canals and during transportation in lead-lined wagons, or in the flooded barns of death ships.
Rremë Xhakoni (that was my friend's name), was an honest man, originally from Ishmi, an ardent patriot and, if I'm not mistaken, a supporter of King Zog. His death was the spies, whom he not only hated, but had beaten up many of them, with all his might. And he had as much power as an ox. Zata, for this work, had been taken to Burrel, where he had spent years with prominent intellectuals, from whom he had gained a passion for knowledge and, especially, for philosophy, even though he had not had much schooling and did not know any foreign languages.
Por, si çdo fillestar në fushën e dijes, kishte një adhurim dhe pasion të madh për “mëmën e dijes”, pra për filozofinë. Dhe, s’ka rëndësi nëse, kur fliste filozofikisht, Sokratin e ngatërronte me Aristotelin dhe Kantin me Shopenhauerin apo, Spinozën me Bekonin. Aq më pak kur, të gjitha këto, i trajtonte me gjuhën e fshatarit të Shqipërisë së Mesme.
E ndoshta, bash për këtë, veç të tjerave, ishte mjaft simpatik dhe e donin të gjithë. Por, ngaqë fliste hapur dhe ishte fort kritik ndaj marksizmit, unë u shmangesha bisedave të tilla me të, me justifikimin e vetëm, se nga filozofia unë nuk merrja vesh fare, pra, isha byk në atë fushë, meqenëse pasioni im, si një ish-mësues gjuhe, kishte mbetur vetëm gramatika e gjuhës shqipe.
Rrema më shihte me dyshim kur i flisja kështu. Po, ç’t’i bëja? E kisha ndarë mendjen, që të kyçja gojën për një fushë të tillë, se e dija që, jo nga Rrema vetë, por nga ata që na përgjonin, “Republika” e Platonit, do të përfundonte tek operativi, si Republika Amerikane e George Washington-it dhe Tomas Xhefersonit.
Tek rrinim në atë “sallë kulture”, secili në punën e vet, përballë me Rremën u hap papritmas dera dhe brenda hyri me vrull operativi. Sipas udhëzimeve që na kishin dhënë, jo për operativin, por edhe për policin më të thjeshtë, ishe i detyruar të ngriheshe më këmbë në shenjë “respekti”. Unë fsheha shpejt dorëshkrimin tim pa më parë operativi dhe u ngrita më këmbë, ashtu si Rrema.
Mysafiri i paftuar iu afrua Rremës dhe me të folmen e tyre të përbashkët, duke parë volumin e trashë të librit të Maos, i foli:
– “E, Rreme Xhakoni, paske hy më t’fellat”?
– “Çar t’ bosh,- ia ktheu Rrema, – kur s’ka tjetër, po knoj këtë”.
– “E si t’duket, o Rremë”?
– “Vallahi çar t’them, zotni operativ, u marksizmin s’un e marr vesh fort, por po mundohem…! Për mu, Marksi e sidomos Engelsi, m’gjajnë mo t’kollajshëm”.
– “Beej”? – ia ktheu operativi, si i çuditur.
– “Njikshtu m’duket mu, mor zotni”.
– “Sidoqoftë, ata t’dy t’ parët jon europianë, pra, mo afër nesh, kurse Mao osht kinez, fort larg pri nesh, dhe osht hera e parë qi m’bi n’dorë i libër i tij”.
Arsyetimi i Remës, sikur e zuri ngushtë operativin. A e kishte kapur dot vallë “dobiçllëkun” e Rremës, ky farë “intelektuali sigurims”? Besoj se jo. Dhe Rrema vazhdoi:
– “Ky fol për dialektikën fort ngatërrueshëm. U, dialektikën e kom mësu birinxhi te Hegeli e, masanej te Marksi e, sidomos tek Engëlsi…”!
Ishte e qartë se Rrema mundohej të sulmonte kinezërinë e Maos, duke u mbajtur fort te mjekra e baballarëve të marksizmit. Dhe operativi, sido që kishte bërë “shkollë partie”, nuk ishte në gjendje të dallonte ndryshimet në interpretimet mes “baballarëve” dhe “nipit” të tyre kinez.
– “Po, ku i ke msu, o Rremë, gjith kto gjona ti, me aq shkollë sa ke bo”?
– “Pse, nuk e dike ti, se ka kom ardhë u ktu e? U kom ardhë pri Burgut t’Burrelit, ku jon kokat mo t’mdhoja n’fushën e dijes, mor zotni. Ata qi kon maru universitetet e Evropës, ne e njohin filozofinë n’moj t’ gishtave”.
– “Mirë, mirë, o Rremë”, – ia ktheu operative, duke mos ditur as ç’të mendonte dhe as ç’t thoshte tjetër. Dhe vazhdoi më tutje, duke ndjekur qëllimin për të marrë informacionin që i duhej.
– “Po me Uranin, a bisedoni noj herë ksi punësh, o Rremë”?
Këtu ndërhyra unë me të shpejtë, duke mos i lënë kohë Rremës të fliste e, duke thënë me vete: “Ah, qen bir qeni, ma paske mësuar emin dhe kërkon të na fusësh në kurth njëherësh të dyve”? Kurse me zë të lartë, i thashë:
– “A e di si është puna, zoti operativ? Rrema po të thotë se është i fortë në filozofi, kurse unë s’marr vesh fare nga ajo punë. Unë jam i fortë në gramatikën shqipe, ku Rrema nuk ia thotë fare. Pra, nuk kemi fare pika të përbashkëta në fushën e dijes. Kështu, besoj se ishte më se e qartë: mes nesh komunikojmë vetëm ‘mirëmëngjesi’ e ‘mirëmbrëma’ ose ‘natën e mirë’, ose, kur takohemi afër kazanit, nëse gjella ishte sot me më shumë a me më pak yndyrë derri. Apo jo, o Rremë”? Ju ktheva shokut tim, duke i dhënë një sinjal të qartë.
Dhe Rrema pohoi ç’ka thashë unë. Kështu, operativi, duke ndeshur te mbrojtja jonë e saktë, e ndjeu veten të thyer dhe, për kënaqësinë tonë, u larqua nga dhoma. Por, kjo kënaqësi e çastit, nuk vazhdoi gjatë. Jo për Rremën, por për mua, sepse, kur po dilja nga ajo “bibliotekë”, te fundi i korridorit, tamam te dera e Zyrës Teknike, më priste operativi, i cili, sa më pa, më foli:
– “Ndonjë ditë do të të thërres të bisedojmë diçka bashkë (më poshtë unë, për hatër të lexuesit, po e “përkthej” të folmen e tij në normën letrare).
Fjalëve të tij iu përgjigja:
– “Nuk e di se përse mund të bisedojmë bashkë, zoti operativ”.
– “Pse, nuk ke qejf të bisedojmë bashkë”?
– “Për besë, jo dhe aq fort, por s’kam nga t’ia mbaj, se jam këtu ku jam. Kështu, edhe po s’ desha, ti ke policët, që më kapin për skaplarësh dhe më bien para teje. E, meqë puna është kështu, atëherë bisedojmë që tani, këtu ku jemi”.
Operativi hapi derën e Zyrës Teknike, u tha atyre që ishin brenda të dilnin dhe më ftoi të hyja brenda. Të them të drejtën, m’u duk sikur diçka më ra mbi kokë. Ajo zyrë kishte në gjithë kamp-burgun, një nam të keq. Vërtetë quhej “Zyrë Teknike”, domethënë merrej me organizimin e punës për ndërtimin e fabrikës, ndarjen e brigadave, normat e punës, pagat mizerje që jepeshin për to, etj. Por, ajo ishte edhe “çerdhja e grenzave”, sepse kryetari i asaj zyre, ishte ndihmësi i parë i operativit.
Duke qenë i burgosur si ne të tjerët, ishte çerdhe e intrigave, qendër e spiunllëkut dhe e shumë poshtërsive të tjera. Për të burgosurin politikë, ajo zyrë ishte si për qytetarin jashtë burgut, Dega e Brendshme.
Ajo që më rëndoi më shumë ishte se, duke hyrë në atë zyrë vetëm me operativin, të gjithë ata që kishin qenë aty: kryetari i zyrës, brigadierët, normistët, llogaritari etj., kushedi se s’mund të mendonin për mua, për këtë bisedë sekrete me operativin. Pale të tjerët aty rrotull. Dhe kjo më rëndonte shumë. Po, ç’të bëja? E mblodha veten dhe hyra brenda duke menduar se, kur ndërgjegjja është e pastër, çdo mendim i të tjerëve a çdo dyshim i tyre, në mos menjëherë, me kohë do të shkrihet, si kripa në ujë.
Se, fundja, gjykatës më të madh për veten, unë quaja ndërgjegjen time. Operativi zuri vend në krye të tavolinës, në vendin ku rrinte zakonisht kryetari i asaj zyre të mallkuar. Unë mbeta me këmbë para tij, siç më kishte ndodhur në hetuesi vazhdimisht (e si mua edhe gjithë të tjerëve, që kishin kaluar në kalvarin e hetimeve), para daljes në gjyq. Ndeza një cigare dhe prita të fliste ai. Dhe ai foli:
– “Ti nuk sillesh mirë”.
– “Në ç’drejtim, zoti operativ? Unë e di se i përmbahem pikë për pikë zbatimit të rregullores së këtushme”.
– “Lëri ato. Ti e di se ku e kam fjalën. Të thashë se ti mban një qëndrim shumë të keq”.
– “Unë, zoti operativ, nuk e di se ç’quani ju qëndrim të mirë apo të keq. A mund të ma shpjegoni? Se unë mbaj atë qëndrim që mua më duket krejt i drejtë, i rregullt. Ku qëndroka atëherë e meta e qëndrimi tim”?
– “Tamam atë kërkoj edhe unë, që të di të kontrolloj veten”.
– “Ti bën agjitacion kundër Partisë dhe pushtetit popullor”.
– “Jam dënuar njëherë për këtë punë. Ju, besoj, e keni parë dosjen time, e cila duhet të ketë të dhëna, pse unë ndodhem këtu. Kështu, si thotë fjala popullore shqipe, jam djegur keqas nga qulli dhe i fryj kosit”.
– “Ti ke treguar në një grup shokësh të tu, një lloj gazmoreje, si ato te ‘Hostenit’, por me qëllim armiqësor”.
– “A mund të ma thoni se çfarë gazmoreje paskam treguar”?
– “Ke treguar se, në Amerikë një njeri që jetonte vetëm, mbante në shtëpi nja shtatë breshka dhe, kur gjykatësi, që po e dënonte me shtatë vjet, për një shkelje të ligjit, ky njeri tha mes gjyqit se; ‘Mirë atë që po e dënonin, po ç’faj kishin të shtatë breshkat, të cilat do të ngordhnin urije, ngaqë nuk kishte më kush të kujdesej për to’. Dhe gjyqtarët e liruan”.
Duke dëgjuar këtë akuzë, unë qesha lehtë dhe iu drejtova prapë operativit:
– “Vetëm kaq paskam thënë? E ky qenka një krim i ri politik antiparti e antipushtet”?
– “Ti mund të zgërdhihesh e, mund të të duket shaka, por ajo që ke thënë ti, është shpatë me dy presa”.
– “E kuptoj, zoti operativ. Po tjetër, çfarë paskam thënë”?
Operativi, pa u menduar më tutje, shtoi:
– “Ti ke thënë në prani të filanit, filanit dhe filanit, se i vetmi udhëheqës i kampit socialist, që e ka kuptuar se duhet ndërruar rruga drejt social-demokracisë perëndimore, është udhëheqësi i Polonisë, Gomulka”.
– “Pse, a nuk të mjaftojnë këto”?!
Bëra buzën në gaz përsëri dhe iu drejtova:
– “Në daç besoni, në daç jo, por unë po e dëgjoj për herë të parë në jetën time, atë gazmore që përmendët ju. Dhe ajo nuk është aspak thikë me dy presa, por është një budallallëk me brirë! Ajo gazmore është sajuar shumë keq, sigurisht nga ndonjë injorant dashakeqës e shpirtqen. Një gazmore e tillë, tallet me drejtësinë amerikane. Kurse unë kam opinion krejt tjetër për atë drejtësi. Dhe, po ashtu, edhe për vetë Amerikën, që, po jua them drejt e në sy se e dua fort, si atdheun tim të dytë.
Ia njoh mirë historinë, letërsinë e saj, kulturën, pak a shumë edhe zakonet e psikologjinë e popullit amerikan, sepse kam lexuar para se të bija në burg mjaft për të. Për pasojë, kam njëmijë e një argumente për ta lëvduar Amerikën dhe jo me një gazmore me shtatë breshka”.
Siç e shihni, pata kujdes që të mos përmendja edhe filozofinë amerikane, sepse kisha thënë në praninë e Rremës, në sallën e kulturës, se s’kisha haber fare nga ajo disiplinë.
– “Kurse për atë thënien tjetër në lidhje me ‘prapaktheun’ e Gomulkës, më lejoni t’ju bëj nja dy pyetje”.
– “Po ja, zoti operativ, kur bëni kontrolle, si kudo, edhe në shtratin tim, si i vetmin vend ku rri e fle, a keni gjetur ndonjë radio-marrëse”?
– “Jo” – tha i habitur.
– “Bukur fort. Po Radio Tirana, që dëgjojmë ne nëpërmjet altoparlantit të vetëm që keni vënë brenda kampit, a ka dhënë ndonjëherë lajme të kësaj natyre për Gomulkën”?
– “Më duket se jo. Po, ç’do të thuash me këto”?
– “Po ‘Zëri i Popullit’ apo ‘Bashkimi’, a ka shkruar gjë për Gomulkën? Ju, sigurisht e lexoni rregullisht shtypin, kurse unë pothuajse fare, se nuk kam kohë dhe s’jam abonuar në asnjë lloj reviste a gazete, ngaqë nuk kam pare”.
– “Jo”, – tha operativi.
– “Atëherë, ku dreqin e mora vesh unë se ç’bën Gomulka në Poloni a, ku dreqin ndodhet ai, çka nuk më intereson fare ta di”?!
Dhe vazhdova më tutje me më vendosmëri, me një zemërim që po më rritej në shpirt dhe mezi po e frenoja veten.
– “Shiko, zoti operativ, emrat që ju përmendët, mes të cilëve unë paskam lëshuar ‘bombën’ mbi Gomulkën, e di fare mirë se cilët janë. Ata janë agjentët e tu këtu në kamp. Dhe unë s’kam lojtur ende nga mendja, që t’u sajoj atyre gjëra të tilla, të cilat, mendoj se do të ishte më mirë, që t’ jua thosha juve drejtpërsëdrejti, sesa atyre, sepse ju do të merrnit tamam fjalët që them unë, kurse ata do t’i shtonin e spërdridhnin sipas oreksit të tyre, për t’ju kënaqur sa më shumë ju”.
Ata sajojnë lloj-lloj gënjeshtrash, si e si të fitojnë simpatinë tuaj dhe pastaj të vijnë e t’ju kërkojnë shpërblim, për ndonjë punë më të lehtë në ndonjë magazinë, normist a ku di unë se çfarë tjetër. Ata janë gënjeshtarë të poshtër dhe njerëz të ndyrë, pa karakter. Dhe, këtë, duhet ta dini fare mirë. Ata dhe shokët e tyre. E t’ ju them edhe diçka tjetër më në fund. Unë gati-gati e njoh tërë rrjetin tuaj të spiunëve. A t’jua them me emra”?
Në fakt, unë s’i njihja të gjithë, por i bëra një shantazh. Dhe ai e hëngri, sepse reagoi menjëherë:
– “Jo, jo, s’është nevoja”!
– “Then, please leave me alone because I don't deal with such matters. I only look at my own troubles and my mind is only on my family. Those of you who check, necessarily also my letters that I send to my family once a month, I believe you already know what concern and compassion I have for them. And I have no intention of doing political agitation here. Secondly, don't you see the composition of the majority here? The majority are simple peasants or workers, who don't know why they are here. And the majority of this majority are almost illiterate, so much so that they don't even know how to sign the payroll when they receive those few lek.
Take the bill and see how many fingerprints are on its lines. Well, I am an intellectual and I do not do politics with illiterate people. Here is one more reason. And please leave me alone. I deal only with linguistics and literature. These are my only trades. I have left politics to you, the commissioner or someone else who has the trade. And I want to believe that with this we have made it very clear together, once and for all. Therefore, please leave me alone in my great trouble that has befallen me, and my family. Now give me permission to leave, because I heard that the bell for the evening tea has fallen and that I have nothing to push the piece of bread that is left with me with.
The operative didn't speak anymore. He nodded in approval of my departure and I left that damned room and headed for the line in front of the tea kettle. There, several prison mates, known or unknown yet, who had been eavesdropping outside the window, approached me and hugged me lovingly, telling me many kind words about how I had coped with that very unwanted dialogue with the operative of that camp.
I felt that my previous anger was easing more and more and a great calm was taking over my soul. On the other hand, I had the illusion that, from then on, the operative would leave me alone and would not harass me anymore. But I was wrong. After a few days, it seems that the anger that had come out of that debate like a razor, drove me to the middle of winter, in the underground dungeons, where the winter cold and humidity had set up "their Central Committee, for a month in a row. / Memorie.al
Happening now...
America may withdraw from Europe, but not from SPAK
Nga Gentian Gaba
ideas
Who is the Surrel Rabbit?
Nga Sidi Hasanaj
The two wrong paths of the opposition with the Ombudsman
Nga Patrik Sadikaj
top
Alfa recipes
TRENDING 
services
- POLICE129
- STREET POLICE126
- AMBULANCE112
- FIREFIGHTER128