English
Luaj me Fjalëkryq
Lajme flash

Pse Bethoveni i bën mirë trurit

6 Shtator 2025, 23:34 / MISTERE&KURIOZITETE ALFA PRESS

Pse Bethoveni i bën mirë trurit

Në vitin 1994, një kirurg ortoped duke përdorur një telefon publik në pjesën veriore të Nju Jorkut pa një stuhi të afërt. Ai më vonë kujtoi se pa një vetëtimë verbuese nga telefoni, fluturoi mbrapa dhe u rikthye në jetë nga një infermiere.

Në muajt pas goditjes nga rrufeja, rikuperimi i tij ishte i ngadalshëm, por në fund u duk i plotë. Ajo që askush nuk mund ta kishte parashikuar ishte se ky burrë, me interes minimal më parë për muzikën klasike, do të zhvillonte një pasion për Shopenin dhe një dëshirë të papërmbajtshme për t'u bërë vetë kompozitor. Gjatë dekadës së ardhshme, një rrebesh muzike shpërtheu prej tij.

Historia duket si fantashkencë. Por është një rast i treguar në librin Musicophilia të vitit 2007 nga neurologu britanik Oliver Sacks, i cili vdiq në vitin 2015.

Në dekadat e fundit, interesi për këtë fushë është rritur me shpejtësi. Siç tha Sacks: "Anatomistët sot do ta kishin të vështirë ta identifikonin trurin e një artisti pamor, një shkrimtari apo një matematikani, por ata do ta njihnin trurin e një muzikanti profesionist pa hezituar asnjë çast."

Tani kemi një këndvështrim të ri mbi këtë temë. Në korrik, në Festivalin Verbier në Zvicër, pianisti Nicolas Namoradze dha performancën e parë të "neurorecitalit" të tij, ku vizualizime të regjistruara më parë të aktivitetit të tij cerebral projektoheshin në një ekran në kohë me muzikën që ai luante. Publiku po "shikonte brenda" mendjes së interpretuesit.

Për Namoradzen, fitues i Konkursit Ndërkombëtar të Pianistit Honens në vitin 2018, neurorecitali është vetëm një pjesë e një karriere të ngarkuar ndërkombëtare, por është një projekt të cilit ai i është përkushtuar.

"Në fillim, thjesht kisha këtë ide se do të ishte argëtuese të filmoja një lloj vizualizimi të asaj që ndodh në trurin tim ndërsa luaj," thotë Namoradze. "Ideja për ta bërë si një event të drejtpërdrejtë erdhi relativisht vonë në proces, por tani po shikojmë forma të tjera prezantimi, si instalime në galeri apo një version filmik, dhe është shndërruar në diçka shumë më të madhe sesa prisja."

Imazhet e trurit prodhohen nga një elektroencefalogram (EEG), i cili shfaq aktivitetin elektrik. Për të marrë imazhe të qarta që heqin aktivitetet jo të përfshira në krijimin muzikor, si p.sh. tretja, bëhen shumë regjistrime paraprake që mund të analizohen e filtrohen. Për të arritur versionin përfundimtar me cilësi më të lartë, Namoradze shpiku idenë e përdorimit të teknologjisë Spirio Piano Player të Steinway, e cila i lejon atij të regjistrojë imazhet e trurit shumë herë për secilën pjesë muzike, me çelësat e pianos Steinway që sigurojnë që ai të luajë në sinkron me regjistrimin origjinal. Ai thotë se një problem me EEG-në është se nëse interpretuesi ka shumë lëvizje trupore, kjo "prish të dhënat", prandaj është me fat që ai qëndron shumë i qetë kur luan. Vizualizimi i përftuar më pas sinkronizohet me interpretimin e tij gjatë recitalit live.

Projekti ka tërhequr gjithnjë e më shumë organizata eksperte. Konkursi Honens, me bazë në Calgary, Kanada, e mbështeti që në fazat fillestare, dhe ishte Laboratori i Dinamikës së Trurit në Universitetin e Calgary-t që kreu skanimet e para. Universiteti i Kalifornisë zhvilloi "Glass Brain", i cili ofron një dritare mbi aktivitetet që ndriçojnë trurin, dhe pianot Spirio të Steinway-t e bënë të mundur regjistrimin e sinkronizuar.

"Publiku do të shohë një vizualizim të bukur dhe tërheqës se si lloje të ndryshme muzike ndezin pjesë të ndryshme të trurit," thotë Namoradze. "Ne kemi ngjyra të ndryshme për nivele të ndryshme intensiteti, valë të ndryshme cerebrale. Unë diskutoj me publikun se çfarë do të shohë para secilës pjesë dhe shpjegoj se cilat zona të trurit janë relevante dhe si funksionojnë bashkë. U inkurajuam nga reagimi shumë pozitiv në Verbier."

Qëllimi është të përfshihet një spektër sa më i gjerë përvoje. "Kemi muzikë të shpejtë, të ngadaltë, ritmike, improvizuese, polifonike, homofonike," thotë ai. "Një model vërtet i theksuar ishte gjatë Sonatës së Dytë për Piano të Scriabin-it, kur lobet okcipitale në pjesën e pasme të trurit, që lidhen me përpunimin vizual, ishin shumë më aktive se në çdo pjesë tjetër. Pastaj, sigurisht, kujton se Scriabini kishte sinestezi." Kjo sugjeron një lidhje të mundshme mes ngjyrave vizuale që Scriabin-i shihte në muzikë dhe mënyrës se si truri ynë i përgjigjet muzikës që ai kompozoi.

"Gjithashtu, truri është shumë më i qetë, me aktivitet më të ulët, te hapësirat e hapura të 'La Cathédrale engloutie' të Debussy-së sesa kur luaj scherzo-n e shpejtë nga sonata 'Hammerklavier' e Beethoven-it."

Namoradze e përshkruan veten si "një diletant entuziast në fushën e neuroshkencës", megjithëse ai ka kryer studime pasuniversitare në Institutin e Psikiatrisë, Psikologjisë dhe Neuroshkencës në King's College, Londër.

E ardhmja është përshkruar qartë, me një përzierje tërheqëse të shkencës dhe qasjes së thjeshtë, në librat e Daniel Levitin, autor, neuroshkencëtar, psikolog kognitiv dhe muzikant. Libri i tij më i fundit, i botuar në MB si Music as Medicine, shqyrton mënyrat se si mund të shfrytëzojmë fuqinë terapeutike të muzikës.

Me një popullatë që po plaket dhe me kosto gjithnjë e më të larta shëndetësore, çdo gjë që është ekonomike ia vlen të shqyrtohet nga sistemet tona shëndetësore. "Muzika ka këtë traditë 20 mijë vjeçare, e cila është vërtetuar shkencërisht vetëm në 10-15 vitet e fundit, por është shumë e fuqishme," thotë Levitin. "Duke parë përpara, unë e shoh që ne do të trajtojmë, por jo domosdoshmërisht të shërojmë, Alzheimerin, demencën, Parkinsonin, afazinë, sklerozën e shumëfishtë dhe dhimbjet kronike e akute me një formë terapie muzikore. Në SHBA, për shembull, siguruesi privat Horizon Blue Cross Blue Shield of New Jersey tashmë mbulon terapinë muzikore."

Në rastin e Parkinsonit, thotë ai, pjesa e trurit që merret me matjen e lëvizjeve preket. Nëse muzika luhet për t'u sinkronizuar me shpejtësinë e ecjes së pacientëve, ata e kuptojnë se mund të ecin. Është "si të riparosh një orë që është dëmtuar".

Pastaj është humbja e gjuhës. Ai përmend rastin e Gabby Giffords-it, kongresistes amerikane që u qëllua në kokë në vitin 2011 dhe mësoi të flasë përsëri duke kënduar atë që donte të thoshte. Kjo tregon se si mund të përdoret tipari lirik i muzikës krahasuar me atë ritmik te Parkinsoni.

Projekte si neurorecitalet e Namoradzes janë jetike për "rritjen e ndërgjegjësimit se muzika është në tru", thotë Levitin. "S'di sa pianistë ka që thonë se muzika është në gishtat e tyre. Dhe unë u përgjigjem: 'Eja të nxjerrim trurin nga koka jote dhe të shohim sa mirë do të luash!'" / Financial Times

 

Po ndodh...

Dua të lexoj më shumë lajme

ide

top

receta Alfa

TRENDING

shërbime

  • POLICIA129
  • POLICIA RRUGORE126
  • URGJENCA112
  • ZJARRFIKESJA128