English
Luaj me Fjalëkryq
Lajme flash

“Tragjedia e Novi Sadit ishte vrasje”- Protesta e studentëve në Serbi, aktivistja Tomasiç në Podcastin “Public Square”: S’ka politikanë në rajon që duan të reformojnë shoqëritë e tyre

15 Mars 2025, 13:14 / BOTA ALFA PRESS

“Tragjedia e Novi Sadit ishte vrasje”- Protesta e studentëve

Aktivistja civile në Serbi, Aleksandra Tomanić, e cila ka marrë pjesë që në protestat e ’96-ës, si edhe aktuale, në një intervistë për podkatin “Public Square” të Ditmir Buxhatit, ka komentuar realitetin në Serbi dhe efektet e pritshme të valës së protestave në rajon.

“Novi Sad nuk është më i njëjti qytet që prej 1 Nëntorit”, deklaroi aktivistja teksa komentoi tragjedinë që u bë shtysë për nisjen e protestave masive në Serbi, duke shtuar se e konsiderojnë si vrasje.

“Prej tre muajsh, arsimi i lartë në të gjithë vendin është i pezulluar. Arsyeja është kjo tragjedi në Novi Sad, të cilën shumica nuk e quajnë tragjedi, por vrasje, sepse është dështimi i institucioneve, është korrupsioni në nivele të larta të politikës, që çuan në këto vdekje”, u shpreh Aleksandra Tomanić.

Ditmir Bushati: E dashur Aleksandra, shumë faleminderit që jeni këtu në Public Square!

Aleksandra Tomanić: Faleminderit shumë që më keni ftuar!

Ditmir Bushati: Më lejoni të filloj duke ju bërë pyetjen më të thjeshtë të mundshme: Pse po protestojnë studentët në Serbi gjatë këtyre 3-4 muajve të fundit?

Aleksandra Tomanić: Kjo pyetje është gjithçka, vetëm jo e thjeshtë, siç e dini edhe vetë ju. Ekzistojnë dy anë. Së pari, është pikënisja: pse tani?  Dhe pikënisja ishte rënia e strehës së stacionit hekurudhor. Streha ishte pjesë e çatisë së stacionit hekurudhor, dhe ajo ra më 1 Nëntor, duke vrarë 15 njerëz. Kjo ishte një tronditje e madhe për të gjithë shoqërinë, sepse ai stacion hekurudhor sapo ishte rinovuar dhe ishte inauguruar nga politikanët më të lartë, dy herë madje vitin e kaluar, dhe më pas vrau 15 njerëz.

Ti shikon se ne jetojmë në një vend ku po ndërtojmë rrugë, infrastrukturë, ku ne jemi ndërtuesit e mëdhenj, dhe më pas kupton se e gjitha kjo është kaq e paqëndrueshme saqë lë një efekt të madh. Njerëzit filluan të bashkoheshin të dëshpëruar dhe me lot në sy nga Novi Sad, që është qytet shumë i madh. Novi Sad nuk është më i njëjti qytet që prej 1 Nëntorit. Njerëzit u bënë bashkë për të mbajtur heshtje dhe për të kujtuar për 15 minuta 15 jetët e humbura. Regjimi nuk kishte çfarë të bënte tjetër veçse të sillte njerëz që sulmuan qytetarët që po qëndronin në heshtje.

Në Novi Sad, u arrestua një student i Fakultetit të Arteve, dhe në solidaritet më këtë student, studentët e Fakultetit të Arteve në Beograd dolën në protestë për të kujtuar viktimat dhe për të kërkuar lirimin e studentit. Ata u sulmuan ashpër. Fakulteti i Arteve në Beograd u bë i pari fakultet që hyri në një bllokadë, duke parashtruar disa kërkesa. Dhe më pas, për një periudhë prej dhjetë ditësh, nuk ishte më e mundur të numëroheshin se cilat fakultete ishin bllokuar dhe cilat jo. Gjithçka ishte shumë dinamike. Brenda një kohe të shkurtër, katër universitete në vend ishin tërësisht të bllokuara, dhe kam lexuar se shifra më e fundit është 65 universitete të bllokuara. Pra, prej tre muajsh, arsimi i lartë në të gjithë vendin është i pezulluar.

Arsyeja është kjo tragjedi në Novi Sad, të cilën shumica nuk e quajnë tragjedi, por vrasje, sepse është dështimi i institucioneve, është korrupsioni në nivele të larta të politikës, që çuan në këto vdekje. Përkufizimi është i paqartë. Kjo ishte pikënisja. Por sigurisht që nuk do të ishte e mundur që gjithçka të zgjaste kaq shumë dhe të arrinte në këto përmasa, nëse nuk do të kishte shumë e më shumë pas kësaj ngjarjeje që ishte pikënisja. Siç e dini, dy vite më parë, në Serbi pati protesta të mëdha, pas shumë të shtënave me armë. Protestat nuk janë të panjohura. Kjo pakënaqësi, kapja e shtetit, është diçka që ne e themi dhe as nuk hyjmë më thellë për të përkufizuar se çfarë nënkupton. Por kur kapja e shtetit bëhet një kërcënim për jetën, perceptimi dhe gjërat ndryshojnë. Dhe kjo është ajo që po shohim së fundmi në Serbi.

Ditmir Bushati: Nga ajo që unë kuptoj, burimet e pakënaqësisë në Serbi shkojnë përtej vrasjes, apo tragjedisë në Novi Sad. Me korrigjoni nëse gabohem, duke e ndjekur Serbinë nga Shqipëria, edhe pse duket se tek ju nuk ekziston një konkurrencë e fortë politike në skenën politike, ju keni një sektor shumë solid të shoqërisë civile dhe solidariteti vjen prej universiteteve, por edhe prej shtresave të tjera të shoqërisë. Unë kam parë edhe nxënës të shkollave të mesme, mësues, profesionistë prej fushave të ndryshme të jetës që ishin pjesë e protestave dhe shprehnin solidaritetin e tyre së bashku me studentët. Kjo është ajo që shohim nga njëra anë. Dhe nga ana tjetër shohim Presidentin Vučić  që kërkon dialog, por në të njëjtën kohë, e shohim që organizon edhe kundër-protesta, apo kundër-tubime, diçka që fatkeqësisht e kemi parë edhe në të shkuarën, në raste të ngjashme në Serbi. Çfarë po ndodh në të vërtetë në këto momente?

Aleksandra Tomanić: Është e vërtetë ajo që përmendët ju. Ka një solidaritet shumë të madh. Ajo që po shohim tani është më tepër sesa një protestë studentësh. Kjo gjë u iniciua nga studentët, por më pas iu bashkua e gjithë shoqëria në të gjithë kuptimin e fjalës. Edhe pensionistët e etiketuar negativisht, pasi janë konsideruar gjithmonë se janë në mbështetje të qeverisë, cilësdo qeverie, kanë dalë në rrugë së bashku me studentët. Ju përmendët me të drejtë shkollat e mesme. Shumë shkolla të mesme në të gjithë vendin janë pezulluar. Më pas, qeveria vendosi që t’i niste pushimet dimërore një javë më herët. Por nxënësit rezistuan dhe nuk u larguan për pushime. Edhe juristët i janë bashkuar protestës.

Në fund të janarit, patëm një grevë të përgjithshme, ku u pezulluan shumë sektorë të ekonomisë. Kompanitë e transportit publik janë në protestë. Kjo valë kryengritjeje vijon të rritet. Ajo nuk e ka arritur ende pikën e saj kulmore. Dhe kjo është shumë interesante. Çfarë është po ashtu interesante është narrativa aktuale e dialogut. Studentët kanë paraqitur katër kërkesa konkrete. Njëra prej tyre është kërkesa për të parë dokumentacionin për rinovimin e stacionit hekurudhor në Novi Sad, sepse dokumentacioni është shumë sekret. Pasi ishte një kontratë ndërqeveritare midis qeverisë serbe dhe asaj kineze, e bërë nga qeveria kineze duke iu kontraktuar disa kompanive. Kjo është kërkesa e parë: hapja e dokumentacionit. Kur e sheh më nga afër këtë kërkesë, ke pikëpyetje, sepse në një vend demokratik, me një shtet të së drejtës, kjo kërkesë do të duhej të ishte bërë nga prokuroria një orë pas rënies së strehës së stacionit, apo jo? Por ja ku jemi. Është i gjithë vendi që duhet të merret me këtë kërkesë, sepse ajo nuk adresohet prej nga ku supozohet të adresohet.

Kërkesa e dytë: ne jemi dëshmitarë të shumë arrestimeve dhe sulmeve. Arrestime, veçanërisht në Novi Sad, ku shumë njerëz, shumë qytetarë, shumë aktivistë janë arrestuar. Dhe shumë njerëz janë sulmuar në të gjithë vendin. Dhe kemi vënë re edhe diçka shumë interesante. Njerëz që protestojnë, dhe sipas të drejtave të tyre civile kanë dalë në rrugë, po arrestohen, sulmohen dhe po ndiqen penalisht, por njerëzit që po i sulmojnë ata nuk po ndiqen penalisht. Pra, ka dy kërkesa në këtë drejtim: lirimi i personave që janë arrestuar dhe po ndiqen penalisht, për shkak se po përdorin të drejtat e tyre demokratike, dhe të ndiqen penalisht ata që po sulmojnë njerëzit që protestojnë në rrugë. Dhe kërkesa e katërt ka të bëjë me buxhetin për arsimin e lartë. Pra, kërkesat janë të qarta. Thirrja për dialog është thjesht një përpjekje për ta relativizuar situatën, sepse së pari kërkesat nuk janë për ndonjë politikan. Sigurisht, çdo gjë është politike nëse dëshiron t’i shohësh në atë aspekt. Por këto kërkesa janë për sistemin dhe janë institucionale. Për këtë arsye nuk ka se çfarë të diskutohet për to. Ky është edhe mesazhi që vjen prej studentëve. Nuk ka asgjë për të diskutuar. Thjesht, vendosni në letër atë që shprehet në kërkesat tona. Më pëlqen mënyra se si janë shprehur studentët. Këto kërkesa janë platforma jonë e përbashkët ideologjike. Pra, mund të jemi të ndryshëm në shumë gjëra, por ne jemi të bashkuar për sa u përket këtyre katër kërkesave. Kjo është shumë e rëndësishme. Ne kemi parë shumë protesta. Por më herët protestat janë zhvilluar në Beograd, në Novi Sad, në Nish. Pra, në qytetet e mëdha. Ndërsa tani, protestat kanë shkuar në çdo fshat në kuptimin e plotë të fjalës. Dhe nuk mund të thuash se kur dhe çfarë po ndodh.

Ndodh që shkon në Beograd, dhe del për një takim, por më pas gjendesh në mes të një proteste për të cilën as nuk kishe dijeni që po ndodhte. Pra, gjithçka është kaq e decentralizuar dhe dinamike, saqë është e pamundur t’i numërosh, t’i përcaktosh, apo të kesh dijeni se ku po ndodhin, sepse edhe lagjet po organizohen tani, dhe çdo gjë është shumë dinamike. Studentët po organizohen në marshime të madha. Ata po kalojnë në këmbë nëpër Serbi. Nga Beogradi ata shkuan në këmbë në Novi Sad, dhe u mirëpritën në çdo fshat si çlirimtarë. Dhe ky është një fenomen shumë interesant. Ata po shkojnë nëpër fshatra ku rezultati elektoral për partinë qeverisëse është shumë absolut, dhe më pas studentët mirëpriten si çlirimtarë. I gjithë vendi marshoi në këmbë drejt Kragujevacit, për një ditë të shënjuar për Serbinë. Kjo ishte diçka e jashtëzakonshme. Kjo ishte e rëndësishme për shumë arsye, por mbi të gjitha një simbolikë.

Në situatën e medias së kapur, kjo është rëndësishme, sepse ata arritën në fshatrat më të thellë për të folur me njerëzit, që njerëzit të mund t’i shihnin dhe të ndërgjegjësoheshin se çfarë po ndodh në vend. Ky është një nivel i ri solidariteti. Kur shikon procesin, në fazën e tij aktuale, kjo është shumë më e rëndësishme sesa pyetjet që bëhen gjithmonë: Cilat do të jenë pasojat politike? Çfarë nënkupton kjo gjë? Po bëhemi dëshmitarë të një shoqërie që është në lot. Të gjithë po qajnë për shkak të emocioneve, apo pasi kanë jetuar për tri dekada në një gjendje mbijetese, pa protesta, me trauma, mes gjithë këtyre frikërave që janë mbajtur përbrenda për shumë arsye. Ajo që po shohim është një formë shërimi, një shërim i përbashkët. Mendoj se ky është një ndryshim për të cilin kanë nevojë të gjitha shoqëritë tona, por aktualisht po e shohim në Serbi. Sigurisht që kjo ndikon në vendimet e mëtejshme politike. Por ajo që po ndodh aktualisht, është një lloj shërimi.

Ditmir Bushati: Ju jeni një aktiviste e shoqërisë civile dhe jeni një person që i jepni zë mendimeve tuaja. Unë kam takuar shumë aktivistë të shoqërisë civile që u japin zë mendimeve të tyre, por edhe disa të tjerë që janë të fjetur. Kjo ndodh gjithandej në rajonin tonë. Ju u bëtë pjesë e protestave në vitin 1996, kur ishit në shkollë, dhe më pas iu bashkuat lëvizjes së famshme Otpor. Pra, Serbia ka një traditë të pasur me organizimin e protestave, gjë që e bën Serbinë mjaft të ndryshme nga pjesa tjetër e Ballkanit Perëndimor. Cila është analiza juaj në këtë moment? Tani jeni më e pjekur, por jam i gëzuar që vijoni t’u jepni zë mendimeve tuaja. Cila është analiza juaj në krahasimin e procesit aktual me proceset e mëparshme? Ju folët për lot, shërime, nënvizuat disa pika shumë të mira gjatë përshkrimit të shoqërisë në Serbi. Dhe unë jam shumë i lumtur që nuk përmendët shprehjen e famshme, klishe, të ndërkombëtarëve, “stabilitet”. Pra, ju u fokusuat te lotët dhe shërimi. Cili është këndvështrimi juaj në lidhje me këtë gjë?

Aleksandra Tomanić: Shumë gjëra janë ndryshe. Së pari, sa po bëja disa llogari. Unë kam shpenzuar dy të tretat e jetës sime duke protestuar kundër së njëjtës narrativë, politike, apo edhe të njëjtëve njerëz, ose nëse dëshironi ta shpreh pozitivisht, për të njëjtat vlera. Dhe ka ndryshime të mëdha. Së pari, kur sheh pas në kohë, Otpor, lëvizja rezistente e studentëve që ndihmoi edhe për largimin e Milošević-it, ishte një lëvizje shumë heterogjene që zgjati për pothuajse dy vite. Ajo e detyroi opozitën të bashkohej. E njëjtë me atë që po bëjnë studentët sot, kjo lëvizje iu qas njerëzve, foli me ta, i mobilizoi njerëzit.

Sepse ne po luftojmë kundër Radio Televizionit të Serbisë (RTS), që duhet të jetë një transmetues i kontrolluar nga publiku, por që faktikisht është i kontrolluar nga shteti. Është shumë e trishtueshme të shohësh që të rinjtë që nuk kishin lindur ende në kohën që ne mbanin pankarta kundër RTS-së, edhe sot kanë po të njëjtat pankarta. Është pak a shumë si një rreth vicioz, prej së cilit nuk po mund të dalim. Në ato vite ekzistonte një opozitë, dhe ekzistonte një forcë për t’u bashkuar. Aktualisht nuk dëshiroj të flas për opozitën. Mendoj se nevojitet shumë kurajë tani që të jesh politikisht aktiv si një politikan i opozitës në Serbi, sepse në vitet e shkuara opozita e kishte mbështetjen e bashkësisë ndërkombëtare, në aspektin e sigurisë, dhe shumë gjëra të tjera. Në ditët e sotme, jo. Dhe kjo përbën një diferencë të madhe. Pra, në vitet e shkuara, ne e dinim se na shihnin dhe na mbështesnin. Në ditët e sotme, nuk ekziston mbështetja e ndërkombëtarëve. Dua të them, se aktualisht ende po reflektojmë të gjithë së bashku se cili do të jetë ndikimi i administratës së re në SHBA për të gjithë ne.

BE-ja është ose shumë e heshtur ose shumë diplomatike. Që prej vitit 2018, BE-ja nuk ka bërë asgjë për të përmirësuar gjendjen në rajon, as në nivel rajonal, dhe as në nivel individual. 25 vite më parë mund të shihnit flamujt e BE-së në rrugë gjatë protestave, sepse protestat e viteve ’90 ngjajnë me protestat që po ndodhin aktualisht në shtete të tjera, në Gjeorgji, apo në Ukrainë. Në atë periudhë ekzistonte momenti gjeopolitik. Sot është plotësisht vetëm politikë e brendshme. Protesta e tanishme në Serbi nuk ka asnjë lidhje me gjeopolitikën. Dhe nuk do të shihni flamujt të BE-së, sepse BE-ja ka zhgënjyer mbështetësit më të mëdhenj të saj në këtë vend. Shumë gjera kanë zgjatur për shumë kohë. Po mbështeten njerëzit që janë kundër vlerave të BE-së. Dhe simbolizmi që BE-ja kishte këtu në vitet ’90 ka humbur gjatë kësaj dekade. Pra, ky është ndryshimi tejet i madh. Në vitet ’90, nuk kishim këtë përhapje të protestave në çdo skaj. Protestat ishin qendrore dhe ekzistonin disa zona të nxehta. Por tani njerëzit janë gjithandej. Dhe ka disa persona që po i ndjekin se ku po zhvillohen protestat. Gjithandej. Dhe kjo është diçka e re që nuk ekzistonte vitet e shkuara.

Ditmir Bushati: Me të drejtë, ju nënvizuat faktin se studentët dhe njerëzit në rrugë nuk po valëvisin flamujt e BE-së. Diçka qe e kemi vënë re në rastin e Ukrainës, Gjeorgjisë, Moldavisë, por edhe menjëherë pas rënies së komunizmit në rajonin tonë. Atëherë, përse po flet për “revolucionin e ngjyrave” Presidenti Vučić ?

Aleksandra Tomanić: Atij i duhet të diskreditojë në njëfarë mënyre atë që po ndodh këtu. Revolucionin e ngjyrave ai e përdori si narrativë prej 30 viteve më parë, kur ai ishte ministër i informacionit në qeverinë e Milošević-it në vitet e fundit të qeverisjes së tij. Gjithashtu edhe narrativa se shërbimet e huaja sekrete ishin pas saj. Dhe çdokush që fliste lirshëm, e paguante për këtë gjë. Dhe tani situata me SHBA-të. Përfituesi më i madh i parave amerikane ishte qeveria e Serbisë. Pra, një narrativë e re për ujërat e tij, për median e tij dhe për partnerët ndërkombëtarë. Pra, nuk ka asgjë të re. Madje po bëhet paksa e mërzitshme, pasi kemi tridhjetë vite që e dëgjojmë këtë lloj narrative. Termi “revolucioni i ngjyrave” është i ri, por nuk ka të bëjë aspak me çfarë ne po përballemi në rrugë.

Ditmir Bushati: Cili është opinioni, analiza juaj, në lidhje me rolin e bashkësisë ndërkombëtare gjatë periudhës së fundit, pa u fokusuar specifikisht në reagimet e tyre në protesta? E kam parë reagimin e tyre dhe jam plotësisht dakord me ju. Kur lexon letrën e Presidenti francez Macron, ose letrën e Komisionerit për Zgjerimin Kos, ose reagimet që vijnë prej Ministrisë së Punëve të Jashtme të Gjermanisë, dua të them se nuk ekziston një qasje e bashkërenduar për mënyrën se si duhet trajtohet Serbia. Ky mund të jetë perceptimi im i shpejtë. Ju si mendoni?

Aleksandra Tomanić: Nëse kthehemi dhjetë vite pas, ne kemi një krizë në politikën e zgjerimit. Politika e zgjerimit ishte instrumenti më i madh i butë, dhe i vetmi mjet i transformimit për të cilin BE-ja ishte krenare. Por më pas, BE-ja u tërhoq prej këtij mjeti. Sepse politika e zgjerimit është më shumë sesa hapja e kapitujve, apo riorganizimi i tyre në grup kapitujsh, e kështu me radhë. Këto politika kanë të bëjnë me kriteret politike dhe kriteret ekonomike, kanë të bëjnë me levën politike. Kjo gjë është braktisur gradualisht. Fillimisht, ishte Komisioneri Hahn, i cili ishte më i përqendruar në infrastrukturë. Dhe më pas nisi procesi i transaksionalizmit. Më pas, ishte çështja e stabilitetit. Më pas, BE-ja nuk dëshironte anëtarë të rinj, sepse nuk dinte se si t’i trajtonte këta anëtarë. Dhe tani të gjithë po flasin për këtë momentin e rikthyer, por mua më mungojnë dy gjëra. Për Ballkanin Perëndimor do të duhen grupe pune për kapacitetin përthithës në nivel institucional. Çfarë nënkupton kjo gjë? Gjashtë komisionerë të rinj, dhe kështu me radhë. Sepse çdo gjë tjetër interpretohet se ne jemi kaq të vegjël dhe kaq të varfër saqë nuk ka problem me kapacitetin e përthithjes. Dhe për Ukrainën, që është shpërthimi i ri gjeopolitik, do të na duhet të shohim dy grupe pune. Një: çfarë ndikimi do të ketë kjo mbi buxhetin? Ukraina do të jetë midis pesë shteteve më të mëdha anëtare, nëse anëtarësohet. Dhe politikën e përbashkët bujqësore. Asgjë nga këto nuk po ndodh, teksa të gjithë përpiqen të na bindin se zgjerimi është në rrugën e duhur. Nëse humbet kjo levë, dhe nëse fillohet të luhet, dhe më pas ndodhi ajo që ndodhi me Maqedoninë e Veriut dhe shtete e tjera e shohin këtë gjë. Çfarë kuptimi ka kjo? Fatkeqësisht, ne nuk kemi politikanë në këtë rajon që do të donin të reformonin shoqëritë e tyre dhe të ndërtonin institucione dhe të bëheshin Norvegjia, apo Zvicra. Dhe kur BE-ja të jetë gati, edhe ne do të jemi gati. Këtu do të jetë gjithmonë ajo loja e ‘shkopit dhe karotës’ (kulaçit dhe kërbaçit), dhe kjo është ajo që humbet rrugës. Unë mendoj se ky është problemi më i madh. Dhe sigurisht, që do të hyjnë edhe lojtarë të tjerë. Për një kohë të gjatë njerëzit kanë thënë: “Oh, ky është fundi i historisë. Shkëlqyeshëm!” Jo. Nuk ekziston fundi i historisë. Kur kuptohet se gjeopolitika është këtu dhe nuk është larguar kurrë, atëherë kjo do të jetë surpriza. Të gjithë po flasin për investimet e Kinës në këtë rajon. Epo, le të diskutojmë investimet e Kinës në Gjermani, në Greqi, dhe në shumë shtete të tjera anëtare të BE-së. Pra, mendoj se kjo po matet me njësi të ndryshme matëse. Avantazhi konkurrues që kishte BE-ja ishte kjo gjëja e bazuar në vlera. Por kam frikë se më duhet të them se kjo ka humbur për BE-në.

Ditmir Bushati: Është e vështirë të ankohesh për gjeopolitikën. Nuk ka asgjë të gabuar, sipas meje, për gjeopolitikën. Por ajo që vë re unë, veçanërisht në rastin e Serbisë, por edhe në Ballkanin Perëndimor, është një lloj bashkekzistence midis aktorëve kyç ndërkombëtarë. A nuk mendoni se është kjo bashkekzistencë gjeopolitike, ku të gjithëve po u ofrohen shërbime në Serbi, apo në rajonin tonë?

Aleksandra Tomanić: Jam absolutisht dakord me ju. Kur shikon vetëm Serbinë, dhe më pas kupton se përse shtetet anëtare dhe institucionet e BE-së janë kaq të heshtura. Serbia i pati zgjedhjet në dhjetor 2023, që janë të dokumentuara si mashtrim dhe zgjedhje të manipuluara. Parlamenti Europian miratoi një rezolutë shumë të ashpër për këto zgjedhje dhe mashtrimet në këto zgjedhje në shkurt 2024. Asgjë nuk ndodhi. Asnjë prej institucioneve të tjera të BE-së nuk iu referua asaj rezolute. Asnjë shtet anëtar nuk iu referua asaj rezolute. Por çfarë ndodhi? Tre ose katër muaj më pas kancelari gjerman ishte këtu, së bashku me komisionerin përkatës, dhe nënshkruan një memorandum për çështjen e litiumit. Dy javë pas asaj vizite erdhi Presidenti Macron për të shitur avionë luftarakë. Pra, të gjithë kanë interesat e tyre këtu. Dhe transaksionalizimi është në vendin e duhur. Serbia nuk ka vendosur sanksione ndaj Rusisë, por i shet armë Ukrainës. Pra të gjithë janë në rregull me këtë. Dhe kështu gjendet zgjidhja, dhe të gjithë janë të lumtur. Dhe më pas dalin qytetarët që thonë: “Jo. Prit! Ne nuk jemi të lumtur”. Dhe kështu, akuzohen qytetarët pse duan të jetojnë ne një vend tjetër. Dhe më pas mendon: “Prit! Çfarë?” Dhe më pas rimendon të gjitha gjërat tek të cilat ke besuar për aktorët e tri dekadave të fundit.

Ditmir Bushati: Aleksandra, po lexoja në platformën Tëitter (X) Branko Milanović, ekonomistin e famshëm serbo-amerikan dhe mik i mirë i imi, dhe do të citoj qëndrimin e tij të shkurtër mbi Serbinë. Ai thotë: “Problemi që ka Vučić  është si në vijim: Në Serbi, ashtu si në shumë vende, partitë janë tërësisht klienteliste, dhe jo organizata të bazuara mbi programe e vlera. Anëtarët janë aty kryesisht për të vjedhur. Tani, kreu i partisë nuk e ka të lehtë t’iu thotë: ‘Do t’ju dënoj për vjedhje’ sepse deri më dje ai i nxiste ata të vidhnin. Në partitë komuniste, që ishin hierarkike dhe ideologjike, lëvizjet e papritura të politikave ishin të pranueshme. Në një ditë anëtarësisë i thuhej se armiku është Hitleri, dhe ditën tjetër anëtarësisë i thuhej se Hitleri është mik. Pa problem. Ata i ndjekin urdhrat dhe e dinë se partia e di se çfarë është më e mira. Taktikat mund të ndryshojnë, qëllimi mbetet i njëjti. Por tek partitë që janë tërësisht të zhveshura nga çfarëdo lloj ideologjie, nuk ke mundësi t’i bësh këto lëvizje, sepse ideologjia e tyre e vetme është loja ekonomike, e njohur ndryshe edhe si ‘vjedhje’.” Pra, pyetja ime e drejtpërdrejtë për ju është: A do të mund t’i përmbushë kërkesat e parashtruara Presidenti Vučić ?

Aleksandra Tomanić: Një koment mbi atë postimin në Tëitter (X). Unë nuk jam dakord me pjesën ku thuhej se partitë komuniste një ditë thoshin se Hitleri është miku dhe ditën tjetër armiku, sepse partia komuniste ishte qartazi antifashiste. Një shembull tjetër mund të kishte qenë më i përshtatshëm. Një gjë e mirë për këto kërkesa është se duken kaq të thjeshta, por janë shumë të zgjuara. Nëse realizohen, veçanërisht kërkesa e parë për hapjen e dokumentacionit, çdo gjë që është përshkruar në këtë postim do të bjerë, sepse i gjithë korrupsioni, i gjithë klientelizmi, ku shkuan paratë, pse nuk përmbushën pritshmëritë institucionet, të gjitha do të bëhen publike, dhe do të çojnë në një lloj kolapsi, për të mos thënë një kolaps të plotë. Pra, kjo është një kërkesë shumë e thjeshtë, por shumë e ndërlikuar. Nga ana tjetër, nëse kjo kërkesë nuk përmbushet, siç thashë ne kemi ende një lëvizje protestash në ngritje, nuk kemi arritur ende pikën kulmore. Pra, fundi është i hapur dhe nuk e dimë se ku do të na çojë. Mendoj se për presidentin kjo është një situatë e humbur në të dyja rastet. Sidoqoftë, ne duhet të mendojmë për planet më afatgjatë. Ju përmendët më herët dy kundër-protestat e mbajtura në dy qytete të vogla. Pra, duhen vetëm disa mijëra njerëz për të mbushur sheshin për të bërë përshtypje sikur ka shumë pjesëmarrje. Dhe ky është një tregues se nuk është më e mundur që të mbushen sheshe të mëdha dhe kështu shkon në qytete të vogla. Së dyti, vëmë re se në të gjithë Serbinë, përmes lëvizjeve të tilla, njerëzit fillojnë të mendojnë dhe kuptojnë gjëra, gjë që është shumë e rëndësishme nëse shikon se sa afër është media dhe se për më shumë se dhjetë vite nuk ka pasur një debat të hapur, apo shkëmbim këndvështrimesh në asnjë televizion kombëtar. Dialogu, të cilin ata e refuzojnë, është i rëndësishëm edhe për një arsye tjetër. Sipas institucioneve, roli i presidentit është tërësisht protokollar. Por në një farë mënyrë, e gjithë sfera politike dhe e gjithë shoqëria luajnë një lojë ku ai merr më shumë pushtet nga sa parashikon Kushtetuta. Dhe të gjithë ndërkombëtarët luajnë me këtë gjë. Ata vijnë të vizitojnë presidentin, i cili nuk ka asgjë për të thënë. Askush nuk shkon të vizitojë kryeministrin. Kemi edhe kryeministrin, i cili u dorëhoq disa javë më parë dhe askush as nuk e vuri re këtë gjë. As nuk vihet re ndryshimi. A është në karrigen e vet? Çfarë po ndodh? As nuk përmendet fare. Dhe çfarë bënë studentët. Me dy fjalë ata e thanë se mbreti është lakuriq. Pasi kaq e thjeshtë ishte gjëja. Ata thanë: “Nuk e ke ti drejtimin. Pse na drejtohesh ti? Pse na kërkon ti dialog? Kush je ti? Nuk e ke ti drejtimin.” Dhe kjo është diçka e madhe. Kjo është kaq e madhe, kaq e guximshme, dhe po kaq e thjeshtë. Unë mendoj se jemi në një fazë shumë interesante me protestat, dhe do të shohim se ku do të na çojë. Por është shumë e rëndësishme në shumë nivele. Niveli politik është vetëm një prej tyre.

Ditmir Bushati: Dhe pyetja ime e fundit është: Për ku është drejtuar Serbia? Po shikoja ceremoninë e diplomimit në Universitetin e Padovës, dhe një prej studenteve atje mbajti një fjalim të mrekullueshëm, të bukur. Ajo iu referua studentëve në Serbi dhe protestave të mbajtura prej tyre gjatë dy-tre muajve të fundit si burim frymëzimi. Pra, kur ju pyes se për ku është drejtuar Serbia, dëshiroj të di opinionin tuaj edhe nëse parashikoni një efekt zinxhir në rajon. Kemi parë veprime solidariteti nga studentët e Kroacisë, të Malit të Zi dhe Bosnje-Hercegovinës. Por a jemi në atë fazë për të filluar të përfytyrojmë një të ardhme më të mirë, një të ardhme më të largët, një jetë më normale ekonomike, politike dhe sociale në vendet tona? Çfarë mendimi keni për këtë? Cili është parashikimi juaj?

Aleksandra Tomanić: Unë nuk shquhem për optimizmin tim, por në këtë pikë jam optimiste. Mendoj se ajo që po shohim në Serbi kohët e fundit është e mrekullueshme. Mendoj se është një situatë që flet shumë, dhe është shumë e rëndësishme që kemi këtë solidaritet rajonal me studentët, nga Lubjana, në Kroaci dhe Bosnje, deri në Malin e Zi dhe në Maqedoninë e Veriut. Në rajonin tonë, ende në fazën e pasluftës dhe ende jo të paqtë, kjo është shumë e rëndësishme. Kjo dëshmon se i gjithë rajoni pret me padurim shërimin dhe një brez të ri dhe për më shumë bashkim. E shohim edhe nëpër botë me diasporën serbe që janë të shpërndarë, në vend që të jenë këtu. Kemi protesta të mëdha në Greqi, në Athinë, por jo nga diaspora serbe, por nga studentët grekë. Me mijëra studentë që e pranojnë këtë. Mendoj se është diçka që ka lidhje me gjeneratën. Mendoj se kjo gjeneratë e ka kuptuar se vija ndarëse ‘midis nesh dhe tyre’, nuk ka lidhje me fqinjët, por ka të bëjë me disa struktura që nuk janë të shëndetshme, por që veprojnë. Mendoj se kjo është diçka që gjenerata e re në këtë rend global mund ta kuptojë vet, dhe veçanërisht në rajonin tonë. Mendoj se ky është i vetmi mësim që lënë pas protestave. Dhe është vërtetë shumë. Pra, unë jam shumë optimiste dhe u jam shumë mirënjohëse të gjithëve për çfarë po bëjnë. Dhe më vjen keq që brezi im dështoi. Dhe tani shohim me shpresë nga gjenerata e re. Unë shpresoj se së bashku ne do të do t’ia dalim më në fund të ndryshojmë diçka në të ardhmen afatshkurtër apo afatmesme.

Ditmir Bushati: Aleksandra, ishte kënaqësi t’ju kishim këtu. Faleminderit!

Aleksandra Tomanić: Faleminderit shumë!

 

Po ndodh...

Dua të lexoj më shumë lajme

ide

top

receta Alfa

TRENDING

shërbime

  • POLICIA129
  • POLICIA RRUGORE126
  • URGJENCA112
  • ZJARRFIKESJA128