Lajme flash
Pasojat në tru dhe mbi shëndetin e përgjithshëm që shkakton mungesa e gjumit
20 Mars 2025, 09:12 / JETË
Mungesa e gjumit mund të ndihet si një shqetësim i vogël, por efektet e tij shkojnë përtej lodhjes, duke përfshirë privimin e gjumit që mund të ndikojë si në shëndetin fizik ashtu edhe në atë mendor.
SciTechDaily raporton se kërkimet e vazhdueshme lidhin privimin e gjumit me dëmtimin e kujtesës, rënien njohëse dhe rreziqet afatgjata shëndetësore.
Gjumi luan një rol vendimtar në largimin e toksinave të trurit, rregullimin e hormoneve dhe ruajtjen e funksionit imunitar. Megjithatë, shumë njerëz e ndërrojnë gjumin për punë, argëtim ose zakone shoqërore, të pavetëdijshëm për pasojat e tij më të thella. Ndikimi i plotë i mungesës së gjumit është më alarmant sesa e kuptojnë shumica.
Kur është i privuar nga gjumi, truri përpiqet të ruajë kujtimet, të përpunojë emocionet dhe të marrë vendime racionale. Hulumtimet kanë treguar se individët që nuk flenë mjaftueshëm përjetojnë mbajtjen e kujtesës të dëmtuar, duke e bërë më të vështirë rikujtimin e informacionit.
Funksioni kognitiv ngadalësohet, duke ndikuar në aftësitë e zgjidhjes së problemeve dhe të të mësuarit. Për më tepër, paqëndrueshmëria emocionale rritet, duke çuar në nivele më të larta stresi, nervozizmi dhe ankthi.
Një studim nga Universiteti i Hong Kongut (HKU), i udhëhequr nga profesoresha Tatia MC Lee , zbuloi se gjumi i dobët ndikon drejtpërdrejt në sistemin glimphatik – rrjetin e heqjes së mbeturinave të trurit. Ky sistem luan një rol vendimtar në pastrimin e toksinave dhe proteinave të dëmshme që grumbullohen gjatë ditës.
Cilësia e gjumit, aktivitetet e trurit dhe funksionimi i glimpës janë të lidhura. Të kuptuarit se si cilësia e gjumit ndikon në sistemin glimpatik dhe rrjetet e trurit të njeriut ofron një pasqyrë të vlefshme në mekanizmat neurofiziologjikë që mbështesin ndryshimin e kujtesës të lidhur me moshën.
Kur gjumi është i ndërprerë, ky proces pengohet, duke çuar në një rrezik të shtuar të sëmundjeve neurologjike. Profesor Lee shpjegon se cilësia e gjumit, aktiviteti i trurit dhe funksionimi i glimpës janë të lidhura ngushtë dhe të kuptuarit e këtyre ndërveprimeve mund të sigurojë njohuri të vlefshme për rënien e kujtesës lidhur me moshën.
Studimi i HKU vëzhgoi të rriturit e moshuar duke përdorur skanime funksionale MRI dhe zbuloi se gjumi i dobët çaktivizon sistemin limfatik, duke rezultuar në dëmtim të kujtesës dhe rënie njohëse. Sipas profesor Lee, ky zbulim nxjerr në pah domosdoshmërinë e ruajtjes së funksionimit efikas të glimpës për të nxitur plakjen e shëndetshme.
Rezultatet zbulojnë qartë efektin e gjumit në rrjetin e trurit të njeriut përmes sistemit glimphatik, i cili nga ana tjetër ndikon në performancën e kujtesës tek të rriturit e moshuar, shton Lee.
Pa gjumë të duhur, truri mbytet me mbeturina, duke i bërë individët më të prekshëm ndaj Alzheimerit, Parkinsonit dhe kushteve të tjera neurodegjenerative.
Dëmtimi i kujtesës është një ankesë e zakonshme tek të moshuarit me cilësi të dobët të gjumit – vëren Lee.
Rezultatet tona ofrojnë një perspektivë të re mbi ndërveprimin midis gjumit, sistemit glimpatik dhe rrjeteve multimodale të trurit.
Nëse zgjoheni duke u ndjerë i rraskapitur pavarësisht se keni kaluar orë të tëra në shtrat, kjo është një shenjë e qartë se gjumi juaj nuk është rigjenerues. Privimi kronik i gjumit rezulton në përgjumje të vazhdueshme gjatë ditës, duke bërë që edhe detyrat më të thjeshta të ndihen të lodhshme. Energjia fizike zvogëlohet, duke reduktuar motivimin për stërvitje dhe produktivitetin e përgjithshëm.
Një studim i vitit 2021 zbuloi se privimi i gjumit ndikon ndjeshëm në ekuilibrin dhe koordinimin, duke rritur gjasat për rënie dhe lëndime. Truri kërkon pushim të mjaftueshëm për të ruajtur funksionin motorik dhe pa të, lëvizjet bëhen të ngathëta dhe koha e reagimit ngadalësohet.
Privimi kronik i gjumit prish aftësinë e trurit për të rregulluar emocionet, duke çuar në luhatje të humorit, nervozizëm dhe nivele të larta të stresit. Gjithashtu rrit rrezikun e zhvillimit të ankthit dhe depresionit.
Studimet kanë zbuluar se 80% e njerëzve me depresion vuajnë nga çrregullime të gjumit dhe individët me pagjumësi kanë dy herë më shumë gjasa të zhvillojnë depresion klinik.
Mungesa e gjumit dobëson sistemin imunitar duke reduktuar prodhimin e citokinës, proteinat përgjegjëse për luftimin e infeksioneve.
Si rezultat, individët e privuar nga gjumi sëmuren më shpesh dhe u duhet më shumë kohë për t’u shëruar nga sëmundjet. Inflamacioni kronik gjithashtu rrit rrezikun e sëmundjeve afatgjata, duke përfshirë çrregullimet autoimune dhe problemet kardiovaskulare.
Mungesa e gjumit ndikon negativisht në ekuilibrin hormonal të trupit, veçanërisht ata që janë përgjegjës për rregullimin e urisë dhe metabolizmit. Nivelet e grelinës, hormonit që stimulon urinë, rriten, ndërsa nivelet e leptinës, e cila sinjalizon ngopjen, ulen.
Ky çekuilibër çon në dëshira të pakontrollueshme për ushqime të pashëndetshme, veçanërisht ëmbëlsirat dhe karbohidratet, të cilat kontribuojnë në shtimin e peshës. Për më tepër, nivelet më të larta të kortizolit, të shkaktuara nga stresi nga privimi i gjumit, nxisin më tej ruajtjen e yndyrës, veçanërisht në zonën e barkut.
Gjumi i dobët është i lidhur drejtpërdrejt me sëmundjet kardiovaskulare. Studimet tregojnë se individët që flenë vazhdimisht më pak se shtatë orë në natë kanë një gjasë më të lartë për të zhvilluar presion të lartë të gjakut (hipertension), rrahje të parregullta të zemrës (aritmi) dhe sëmundje të arterieve koronare. Efektet afatgjata të mungesës së gjumit rrisin rrezikun e sulmeve në zemër dhe goditjeve në tru.
Drejtimi i makinës gjatë mungesës së gjumit është po aq i rrezikshëm sa ngasja nën ndikimin e alkoolit. Administrata Kombëtare e Sigurisë së Trafikut në Autostrada raporton se drejtimi i përgjumur është përgjegjës për mijëra aksidente makinash, lëndime dhe vdekje çdo vit.
Pas 20 orësh pa gjumë, funksioni njohës bie në ekuivalentin e një përqendrimi të alkoolit në gjak (BAC) prej 0.08%, që është kufiri ligjor i dehjes në shumicën e shteteve të SHBA.
Mbajtja e një orari të qëndrueshëm të gjumit është thelbësore për shëndetin afatgjatë. Të shkosh në shtrat dhe të zgjohesh në të njëjtën kohë çdo ditë – edhe në fundjavë – ndihmon në rregullimin e orës së brendshme të trupit.
Reduktimi i kohës para ekranit të paktën një orë para gjumit është thelbësor, pasi drita blu nga pajisjet shtyp prodhimin e melatoninës, duke e bërë më të vështirë të biesh në gjumë. Shmangia e kafeinës dhe alkoolit në mbrëmje përmirëson gjithashtu cilësinë e gjumit, pasi të dyja substancat mund të ndërhyjnë në ciklin e gjumit.
Krijimi i një mjedisi të favorshëm për gjumë është po aq i rëndësishëm. Mbajtja e dhomës së gjumit të freskët, të errët dhe të qetë përmirëson cilësinë e gjumit. Aktiviteti i rregullt fizik gjatë ditës mund të kontribuojë gjithashtu në gjumë më të thellë dhe më rikuperues, por është më mirë të shmangni ushtrimet shumë afër kohës së gjumit.
Së fundi, dremitjet e gjata gjatë ditës – veçanërisht ato që kalojnë 20 minuta – duhet të shmangen, pasi ato mund të prishin modelet natyrale të gjumit.
Nëse rregullimet e stilit të jetesës nuk përmirësojnë cilësinë e gjumit, konsultimi me një specialist të gjumit mund të jetë i nevojshëm për të përjashtuar çrregullimet themelore të gjumit si apnea e gjumit, sindroma e këmbëve të shqetësuara ose pagjumësia.
Po ndodh...
ide
Bindja absolute dhe jeta e përjetshme!
Nga Erl Kodra
Europa, gropa dhe shpëtimtari!
Nga Armir Shkurti
Sikur të kishim nja shtatë a tetë si Kreshnik Spahiu!
Nga Edison Ypi
top
shërbime
- POLICIA129
- POLICIA RRUGORE126
- URGJENCA112
- ZJARRFIKESJA128